Mustaqil ish angren universiteti

Ilmiy_uslub_va_uning_xususiyatlari'>Ilmiy uslub va uning xususiyatlari 

Ilmiy_uslub_va_uning_xususiyatlari'>Ilmiy uslub va uning xususiyatlari 

Fan va texnika tili ilmiy uslub deyiladi. Daliliy munosabatlar asosida chiqarilgan ilmiy xulosalarga asoslanuvchi, har 
bir fan sohasining o`ziga xos atamalariga tayanuvchi, fikrni aniq va mantiqiy izchil bayon qiluvchi uslub ilmiy 
uslubdir. 

Ilmiy uslub tabiat va ijtimoiy hayotdagi barcha narsa hamda hodisalar to‘g‘risida aniq, asoslangan, izchil ma’lumot 
berishda qo‘llanadi. Unda narsa-hodisa mohiyatini ta’riflash, tahlil qilish, sababini aniqlab, dalillar bilan isbotlash va 
asosli natijalarni bayon etish muhim hisoblanadi. Maxsus atamalar bu uslubning leksikasini tashkil qiladi, unda 
adabiy me’yorga qat’iy rioya etilgani holda majhul nisbatdagi fe’llar va murakkab qurilishli gaplar keng ishlatiladi. 
Ilmiy uslub bilimning turli sohalariga qarab, shuningdek, kimga mo‘ljallanganligiga nisbatan o‘zaro farqlanadi. 
Masalan, fan sohalari muayyan shartli belgilar, formulalar, bayon qilish materiali bilan ajralib turadi. Ilmiy uslubdagi 
kitoblar ilm-fanga oid ma’lumotlar berish bilan mutaxassislargagina mo‘ljallanishi yoki bunday ilmiy ma’lumotlar 
keng ommaga qaratilgan bo‘lishi mumkin. Keng jamoatchilikka tushunarli bo‘lgan, tasvir bayonida emotsionallik, 
obrazlilik mavjud bo‘lgan uslub ilmiy-ommabop uslub sanaladi. Ko‘pchilikka mo‘ljallangan ma’ruzalar, risola va 
darsliklar shu uslubning ko‘rinishlaridir. 

Ilmiy-ommabop uslubda maxsus atamalar kam ishlatiladi (ishlatilganda esa izohi beriladi), fikrlar qiziqarli tilda 
tushuntiriladi, bayonda obrazlilikni ta’minlovchi badiiy tasvir usullaridan foydalaniladi. 

---


Rasmiy-idoraviy_uslub.'>Rasmiy-idoraviy uslub. Barcha qonunlar, prezident 
farmonlari va hukumat qarorlari, turli hujjatlar, ish qog`ozlari, idoralararo 
yozishmalar va shu kabilar rasmiy-idoraviy uslubda yoziladi. 

Rasmiy-idoraviy uslubda gaplar ixcham va aniq bo`ladi. Bu uslubda qaror 
qilindi, inobatga olinsin, ijro uchun qabul qilinsin, tasdiqlanadi kabi 
qoliplashgan so‘zlar va so‘z birikmalari keng qo`llaniladi. 

Qisqalik, aniqlik, soddalik rasmiy ish qog’ozlarining bosh belgilaridir. Bu 
uslubda ibora va jumlalar bir qolipda bo`ladi. Davlat hujjatlarida, rasmiy 
uslubda so`zlar ko`chma ma’noda ishlatilmaydi. 

Ilmiy uslub bir qator umumiy xususiyatlarga ega, umumiy sharoitlar ishlashi va 
til xususiyatlari, fanlarning tabiati (tabiiy, aniq, gumanitar) va janr farqlaridan 
(monografiya, ilmiy maqola, ma'ruza, darslik va boshqalar) qat'iy nazar o'zini 
namoyon qiladi, bu umuman uslubning o'ziga xos xususiyatlari haqida 
gapirishga imkon beradi. . Bundaylarga umumiy xususiyatlar bog'lash: 1) 
arizani oldindan ko'rib chiqish; 2) bayonning monologik xususiyati; 3) qat'iy 
tanlov til vositalari; 4) normallashtirilgan nutqqa jalb qilishUshbu uslubning 
o'ziga xos xususiyatlari ilmiy matnlarning tabiat, inson va jamiyat haqida 
ob'ektiv ma'lumotlarni etkazish maqsadi bilan bog'liq. Fanda fikrlashning 
asosiy shakli tushunchadir, shuning uchun ilmiy nutq uslubi matnlarda mavhum 
semantik so'zlar va mavhum ma'noga ega bo'lmagan so'zlardan foydalanish 
orqali ifodalanadigan ta'kidlangan abstraktsiya va umumlashtirish bilan 
tavsiflanadi.. 

---


Ilmiy nutq uslubining lug'ati. 


Ilmiy nutq lug'atining asosiy qatlamlari: ko'p ishlatiladigan so'zlar, 
umumiy ilmiy va terminologik lug'at. 

Ilmiy uslub - fanning individual muammolari bo'yicha kitoblar, 
maqolalar va tadqiqotlar yoziladigan uslub. Bu, birinchi navbatda, 
fanning ma'lum bir sohasiga oid so'z-terminlardan foydalanish 
bilan tavsiflanadi. 

Har bir inson uchun mo'ljallangan, ma'lum bilim sohalaridagi 
kitoblar va maqolalarga xos bo'lgan umumiy ilmiy uslubni qat'iy 
ilmiy uslubdan ajratib ko'rsatish kerak. Ushbu uslub keng o'quvchi 
uchun ochiq bo'lgan umumiy ilmiy terminologiyadan foydalanish 
bilan tavsiflanadi. 

Eng biri xarakterli xususiyatlar ilmiy uslub - taqdimotning 
mavhum umumlashtirilishi. Bu, birinchi navbatda, ko'p so'zlar 
umumiy tushuncha yoki mavhum ob'ektning belgisi sifatida 
namoyon bo'ladi. Xarakterli jihati shundaki, bu yerda umumiy 
tushunchalarni ifodalash uchun hatto maxsus lug‘at ham 
qo‘llaniladi. Misol uchun: Qayin sovuqqa yaxshi toqat qiladi. Bu 
erda "qayin" so'zi bitta emas degan ma'noni anglatadi 

ob'ekt, daraxt, lekin daraxt turlari, ya'ni ifodalaydi umumiy 
tushuncha, umumlashgan ma’noda namoyon bo‘ladi. 

---


Xulosa 

Yuqoridagilarni tahlil qilib, umumlashtirilgan xulosa chiqaramiz. 

Ilmiy uslublar - ilmiy ishlar, maqolalar, darsliklar, ma'ruzalar, 
sharhlar tarzidir. Aloqa jarayonida qo'yilgan maqsadlarga va 
vazifalarga qarab, tilni tanlash imkoniyatlari mavjud. 
Natijada, yagona adabiy tilning noyob shakllari yaratiladi va 
ular funktsional uslublar deb ataladi. Ular har bir muayyan 
holatda til bajaradigan funksiya (rol) asosida ajratiladi. 

So'zlashuv shakli, asosan, ilmiy matnda yozilgan (tezislar, 
monografiya, darslik, maqola, abstrakt, patent), kamroq - 
og'zaki (ma'ruza, konferentsiyada nutq so'zlash, dissertatsiya 
muhokamasi). 

Ilmiy uslubdagi matnlarda ta'rif va aql-idrok kabi so'zlar 
ishlatiladi. 

Ilmiy matnning maqsadi faktlarni taqdim etish, tasniflash va 
umumlashtirish, g'oyani ilgari surish, mantiqiy dalillarni 
keltirib chiqarish, qonunlar va qonunlarni shakllantirishdir. 

Asosiy vazifa - o'quvchiga etkazilishi kerak bo'lgan 
ma'lumotlarni aniq va aniq etkazishdir. 

---

