Mustaqil ish bajardi: 1B-2022 Konchilik ishi talabasi O’rozmatov Akmal Nukus-2022

SHaxta maydonlarining buzilmaydigan joylashuvida ularga imkon boricha to‘g‘ri burchakli shakl beriladi. Gorizontal bo‘lmagan joylashuvda ko‘tarilishi (yuqori chegara) bo‘yicha, og‘ishi (pastki chegara) bo‘yicha va cho‘ziqligi (yon chegaralar) bo‘yicha chegaralar farqlanadi. Tashlama va uzilmalar turidagi yirik buzilishlar ham yon chegaralar bo‘lishi mumkin. Qatlam osti va shipi, odatda, teng chiziqlar –bir-biridan teng tik turgan va proeksiya tekisligiga parallel bo‘lgan kesuvchi tekislikli qatlam asosi yoki shipining proeksiyalari bilan tasvirlanadi. Bunda izo kesishuvlar qatlam asosi yoki shipining izogipslari deb, geometrik grafiklar esa gipsometriklar yoki tuzilmali rejalar deb ataladi. 60° gacha yotiqlik burchagida gipsometrik rejalar proeksiyada gorizontal tekislikka, undan yuqori yotiqlik burchagida vertikal tekislikka tuziladi. SHaxta maydonlari 3 km.dan 10 km.gacha o‘zgaradigan cho‘ziqligi bo‘yicha o‘lchamlar bilan va yotiqligi bo‘yicha 1,5 dan 4,5 km.gacha o‘lchamlar bilan tavsiflanadi. SHaxta maydonlari o‘lchamlari qazib olinadigan qatlamlar soniga, og‘ish (tushish) burchagiga va boshqa omillarga bog‘liq bo‘ladi. Ko‘mir shaxtasi — bu yirik sanoat korxonasi. Hozirda amaldagi ko‘mir va slanetsli shaxtalarning aniq, haqiqiy quvvati 1000 dan 25000 t/sut. gacha keng chegarada o‘zgarib turadi. YAngi shaxtalarning loyihaviy quvvatini namunali va yiliga 1,8; 2,4; 3; 3,6 mln t., qulay sharoitli eng yirik shaxtalarda esa yiliga 4,5; 6 mln t. teng deb hamda xizmat muddatini kamida 50-60 yildan ortiq hisoblash bilan qabul qilish tavsiya qilinmoqda. Foydali qazilma konini qazish va aniqlash uchun mo‘ljallangan sanoat korxonasi konchilik korxonasi deyiladi. Ko‘mir rudasini er osti usulida qazib olishni amalga oshiruvchi konchilik korxonasi shaxta deyiladi. Foydali qazilmalarni qayta ishlash va jo‘natish bo‘yicha umum markazlashgan xo‘jalikka ega bo‘lgan, yagona ma’muriy-xo‘jalik boshqaruviga birlashgan bir qancha shaxtalar va yuzadagi sexlar shaxta boshqaruvini hosil qiladi.

SHaxta maydonlarining buzilmaydigan joylashuvida ularga imkon boricha to‘g‘ri burchakli shakl beriladi. Gorizontal bo‘lmagan joylashuvda ko‘tarilishi (yuqori chegara) bo‘yicha, og‘ishi (pastki chegara) bo‘yicha va cho‘ziqligi (yon chegaralar) bo‘yicha chegaralar farqlanadi. Tashlama va uzilmalar turidagi yirik buzilishlar ham yon chegaralar bo‘lishi mumkin. Qatlam osti va shipi, odatda, teng chiziqlar –bir-biridan teng tik turgan va proeksiya tekisligiga parallel bo‘lgan kesuvchi tekislikli qatlam asosi yoki shipining proeksiyalari bilan tasvirlanadi. Bunda izo kesishuvlar qatlam asosi yoki shipining izogipslari deb, geometrik grafiklar esa gipsometriklar yoki tuzilmali rejalar deb ataladi. 60° gacha yotiqlik burchagida gipsometrik rejalar proeksiyada gorizontal tekislikka, undan yuqori yotiqlik burchagida vertikal tekislikka tuziladi. SHaxta maydonlari 3 km.dan 10 km.gacha o‘zgaradigan cho‘ziqligi bo‘yicha o‘lchamlar bilan va yotiqligi bo‘yicha 1,5 dan 4,5 km.gacha o‘lchamlar bilan tavsiflanadi. SHaxta maydonlari o‘lchamlari qazib olinadigan qatlamlar soniga, og‘ish (tushish) burchagiga va boshqa omillarga bog‘liq bo‘ladi. Ko‘mir shaxtasi — bu yirik sanoat korxonasi. Hozirda amaldagi ko‘mir va slanetsli shaxtalarning aniq, haqiqiy quvvati 1000 dan 25000 t/sut. gacha keng chegarada o‘zgarib turadi. YAngi shaxtalarning loyihaviy quvvatini namunali va yiliga 1,8; 2,4; 3; 3,6 mln t., qulay sharoitli eng yirik shaxtalarda esa yiliga 4,5; 6 mln t. teng deb hamda xizmat muddatini kamida 50-60 yildan ortiq hisoblash bilan qabul qilish tavsiya qilinmoqda. Foydali qazilma konini qazish va aniqlash uchun mo‘ljallangan sanoat korxonasi konchilik korxonasi deyiladi. Ko‘mir rudasini er osti usulida qazib olishni amalga oshiruvchi konchilik korxonasi shaxta deyiladi. Foydali qazilmalarni qayta ishlash va jo‘natish bo‘yicha umum markazlashgan xo‘jalikka ega bo‘lgan, yagona ma’muriy-xo‘jalik boshqaruviga birlashgan bir qancha shaxtalar va yuzadagi sexlar shaxta boshqaruvini hosil qiladi.