Mustaqil ish mavzu: Enigma shifrlash mashinasi va uning bardoshliligi Bajardi: 3 a guruh talabasi Husanov Ilyosbek Reja

D
D D	D D	D D	D
E	E E	E E	E E	E
F	F F	F F	F F	F
G	G G	G G	G G	G
H	H H	H H	H H	H
I	I I	I I	I I	I
J	J J	J J	J J	J
K	K K	K K	K K	K
L	L L	L L	L L	L
M	M M	M M	M M	M
N	N N	N N	N N	N
O	O O	O O	O O	O
P	P P	P P	P P	P
Q	Q Q	Q Q	Q Q	Q
R	R R	R R	R R	R
S	S S	S S	S S	S
T	T T	T T	T T	T
U	U U	U U	U U	U
V	V V	V V	V V	V
W	W W	W W	W W	W
X	X X	X X	X X	X
Y	Y Y	Y Y	Y Y	Y
Z	Z Z	Z Z	Z Z	Z

Z

P

H

N

M

S

W

C

I

Y

T

Q

E

D

O

B

L

R

F

K

U

V

G

X

J

A

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

Q

W

E

R

T

Y

U

I

O

P

A

S

D

F

G

H

J

K

L

Z

X

C

V

B

N

M

Q

W

E

R

T

Y

U

I

O

P

A

S

D

F

G

H

J

K

L

Z

X

C

V

B

N

M

4-rasm.Enigma kriptografik shifrlash qurilmasi ishlash prinspi

T harfini shifrlashni ko‘rib chiqamiz.1)Klaviaturada T harfini bosganimizda algoritm quyidagicha bo‘ladi.T harfi K ga o‘zgaradi va g’ildiraklardan o‘tishni boshlaydi.K harfi Statik g‘ildirakdan O‘ng g‘ildirakga o‘z holicha o‘tadi.K harfi o‘ng g‘ildirakda 10 birlik oldinga suriladi ya’ni U harfiga o‘tadi.U harfi o‘ng g‘ildirakda 5 birlik orqaga suriladi va P harfi hosil bo‘ladi. P harfi chap g‘ildirakda 8 birlik orqaga surilib H harfiga o‘zgaradi va Reflektor uni 4 birlik orqaga surib D harfiga o‘tkazadi.Qaytish jarayoni boshlanadi: Chap g‘ildirakda D harfi 3 birlik oldinga surilib G bo‘ladi. O‘rta g‘ildirak G harfini 11 birlik oldinga surib R hosil qiladi va R harfi o‘ng g‘ildirakda 5 birlik oldinga surilib W hosil qilinadi.W harfi Statik g‘ildirakda o‘zgarmasdan o‘tadi va jadvalga ko‘ra G harfiga aylanadi.Natijada T harfi shifrlanib G harfiga aylanadi.

"Enigma" ning samaradorligi va ishonchliligi Germaniya Bosh shtabi tomonidan o'zining haqiqiy qiymatiga baholandi: 1920 yillarning oxiri va 30-yillarning boshlarida Germaniya qurolli kuchlarining barcha turlarini jihozlash uchun qabul qilingan. Biroq, taxminan bir vaqtning o'zida Polsha razvedkasi impulsni sozlash to'plamlari bilan beshta bunday qurilmani qo'lga kiritishga muvaffaq bo'ldi. Ular bitta yozuv mashinasini inglizlarga va frantsuzlarga topshirdilar, ammo Ikkinchi Jahon urushi boshlangunga qadar nemislar tuning tizimini to'liq tikladilar va ittifoqchilar to'siqlarni dekodlashda ojiz edilar Nega frantsuzlar va na polyaklar "Enigma" dan foyda ololmadilar, balki ingliz nusxasi Bletchley Park, 50-sonli ulkan qal'asida joylashgan Davlat kodlari va shifrlari maktabi (GSSC) rahbari Ser Elisteyr Dennisonga berildi. Londondan. Unda bir necha ming xodim ishlagan, aynan shu erda "Ultra" operatsiyasi ishlab chiqilgan va radioeshittirish xizmati tomonidan mo'l-ko'l etkazib beriladigan Enigma materiallarining parolini ochishga qaratilgan. Yosh va iqtidorli tahlilchilar Kembrij va Oksford talabalari tufayli operatsiya davomida eng zamonaviy kompyuterlardan foydalanildi. Uning a'zolari nafaqat urush paytida, balki keyingi 30 yil davomida ham o'zlarining ish uslublarini muqaddas ravishda sir tutdilar. Parolni ochish materiallarini faqat qurolli kuchlar razvedka xizmatlarining boshliqlari va razvedka xizmati boshlig'i ser Styuart Menzis olgan. Qolgan hokimiyat organlari faqat Ultra operatsiyasi paytida olingan ma'lumotlarga asoslanib buyurtma olishdi. Ammo ular nemislar Enigma materiallarini deshifrlashdan olganlarini taxmin qila olmasliklari uchun ham tuzilgan Ba'zan parol hal qilish faqat yordamchi rol o'ynagan. Bunday holatlar nemislar radio aloqalarini ishlatmasliklari, hisobotlarni simlar, kuryerlar, itlar yoki kaptarlar orqali yuborishgan. Bu tez-tez sodir bo'lgan, chunki Ikkinchi Jahon urushi paytida shunga o'xshash usullar bilan ma'lumotlarning va buyurtmalarning yarmidan ko'pi uzatilgan.Afsuski, inglizcha "Bletchli yigitlari" hamma kodlarni ham hal qila olishmadi. Masalan, 1942 yilda nemis flotiga kiritilgan va bir yilga yaqin muvaffaqiyatli ishlagan "Triton" kodi yorilish uchun juda qattiq yong'oq bo'lib chiqdi. Bosh shtab Bosh shtabida topilgan taqdirda ham, ingliz dengizchilariga ma'lumotni ushlashdan shu qadar ko'p vaqt ketdiki, ma'lumotlar har qanday qiymatini yo'qotdi. Agar ular o'zlarining fikrlarini tasdiqlamagan bo'lsalar, qo'mondonlar Ultra-ning aniq ko'rsatmalariga e'tibor bermasliklari bundan ham yomonroq edi. Shunday qilib, Feldmarshal Montgomeri, Arnxemda ikkita nemis tanki tarkibida ekanligi to'g'risida o'z vaqtida ogohlantirib, shunga qaramay, ular deyarli butunlay vayron bo'lgan ushbu hududdagi 1-desantchi diviziyasining polklarini tashlashni buyurdi. Germaniyada ular ba'zan shifrlarni buzish haqida taxmin qilishgan. Shunday qilib, 1942 yil sentyabr oyida nemislar ingliz esminetsida o'zlarining konvoylari uchun sxemani kashf etdilar. Va Enigma-ning pulsni sozlash variantlari darhol almashtirildi. Umuman olganda, kriptografiya haqida gap ketganda, nemis xodimlarining zobitlarini oddiy odamlar deb hisoblash ahmoqlik bo'ladi. Ular har qanday transpozitsion kod himoyasizligini juda yaxshi bilishardi. Germaniyada oltita kriptanalitik tashkilot mavjud edi. Ularning barchasi etarlicha vakolatli edilar, ammo ularning asosiy kuchsizligi aniq raqobatdoshlikni keltirib chiqaradigan markazsizlashtirish edi.

Xulosa:

Enigma shifrlash mashinasi 1920-yildan boshlab dastlab ish bilarmonlik yozishmalarining sirini saqlash uchun tijorat maqsadlarida ishlatilgan ekan; Ikkinchi Jaxon urushi payti esa bu qurilma nemislar qo’mondonligi tomonidan ishlatilgan ekan.”Enigma” bu yunoncha ya’ni jumboq degan ma’noni anglatgan.Enigmaning vazifasi maxfiy matnlarni shifrlash va parolni ochish uchun ishlatiladigan qurilma ekanligi o’rganildi va malumotlarni shifrlash jarayoni, usullari ham ko’rib chiqildi.Bu qurilma aynan urush vaqtlarida aynan qo’l kelgan.Ya’ni qo’mondonlar bir-biriga qanday reja tuzganlarini yetkazish uchun qulay qurilma bo’lgan.Enigma tufayli Yevropadagi davlatlarga xavf yanada oshib borgan chunki qurilma tufayli Nemislar dushmanlarga tezkor xujum qilish imkoniyatiga ega bo’lganlar .Enigma qurilmasida shifrlangan matni buzib bo’lmaydi deb hisoblashgan.Biroq polshalik 3ta matematik bu fikrni inkor etgan.Ular shifrlangan matni buzish 1939-yilgacha kurash olib borgan va enigma tomonidan shifrlangan matnlarni o’qishni uddalashgan edi.
Foydalanilgan manbalar:

1. 
   David Kahn, The Codebreakers
   1967. pp. 192-195.
   
2. 
   Mavis Batey, Dilly, The Man Who Broke Enigmas
   2009. Hard cover, ISBN 978-1-906447-01-4.
   
3. 
   Frode Weierud, Personal correspondence
   August 2017.
   
4. 
   Dennis Richie, Dabbling in the Cryptographic World - A Story
   Updated 5 May 2000. Retrieved November 2011.
   
5. 
   Collection of M-209 patent and license agreements
   A66684. Declassified by NSA on 11 June 2014 (EO 13526). 
   
6. 
   Jean-Francois Bouchaudy, M-209 Cryptanalysis
   Retrieved July 2016.
   

Internet saytlar:

https://www.cryptomuseum.com/crypto/usa/jefferson/index.htm
https://www.cryptomuseum.com/crypto/enigma/hist.htm
https://www.cryptomuseum.com/crypto/hagelin/m209/index.htm