Mustaqil ish mavzu: kiberjinoyatchilik va uning keng tarqalish sabablari Bajardi: 310-21 guruh talabasi Ahmatov Elyorbek Tekshirdi: Imamaliyev aybek

MUSTAQIL ISH Mavzu: kiberjinoyatchilik va uning keng tarqalish sabablari Bajardi: 310-21 guruh talabasi Ahmatov Elyorbek Tekshirdi: Imamaliyev aybek

Reja:

• Kirish
• Kiberjinoyatchilik va uning turlari
• Kiberjinoyatchilikning keng tarqalish sabablari
• Kiberjinoyatchilikning oldini olish choralari
• Xulosa

Kirish

Kiber jinoyat turli shakllarda bo'lishi mumkin, lekin ularning barchasida raqamli muhit mavjud. Umuman olganda, kiberjinoyat bu: Kompyuter yoki Internet va mobil tarmoqlar yordamida jabrlanuvchining obro'siga yoki jismoniy yoki ruhiy zarar etkazishga qaratilgan jinoyatlar.

Kiberjinoyatchilik va uning turlari

Kiberjinoyatchilik bu – kompyuter yoki boshqa qurilmalarga qarshi qilingan yoki kompyuter va boshqa qurilmalar orqali qilingan jinoiy faoliyat

Kiberjinoyatchilikning eng keng tarqalgan turlari quyidagilar: Kompyuter qaroqchiligi, online firibgarlik, kompyuter tizimlariga hujum qilish, shaxsiy ma’lumotlarni o’g’irlarlsh va noqonuniy yoki taqiqlangan ma’lumotlarni tarqatish.

Kiberjinoyatchilikning turlari

Kriminologiya sohasidagi manbalarda kiberjinoyatchilikning ushbu turlari keltirib o’tilgan: iqtisodiy kompyuter jinoyatlari, fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari va erkinliklariga qarshi qaratilgan kompyuter jinoyatlari, jamoat va davlat xavfsizligiga qarshi kompyuter jinoyatlari

kiberjinoyatlar odatda kompyuter viruslarini va shunga o’xshash zararli dasturlarni tarqatish orqali amalga oshiriladi. Bundan tashqari, serverlarga bir vaqtning o’zida juda ham ko’plab so’rovlar jo’natish bilan ham kiberjinoyatlar sodir bo’ladi. Kompyuterlar asbob sifatida foydalanilganda texnik jihatdan aniqlash qiyin bo’lganligi bois, bu ularni yanada keng tarqalishiga sabab bo’lmoqda. Hackerlar ulardan foydalanish uchun odamlarning zaif tomonlarini topishga harakat qilishadi va ulardan hujum qilishadi. 

Kiberjinoyatchilikning keng tarqalish sabablari

Kiberjinoyatchilikning oldini olish choralari

Kiberjinoyatchilikning oldini olish choralari

Kiberjinoyatchilikning oldini olish maqsadida davlat tomonidan bir qancha qonunlar joriy qilingan. Masalan, 2002-yil 12-dekabrda o’zbekiston respublikasining 439-ii-sonli “axborot erkinligi prinsiplari va kafolotlari to’g’risida”gi qonun qabul qilingan. Ushbu qonun 16 ta moddadan iborat.

14-modda. Jamiyatning axborot borasidagi xavfsizligi.

14-modda. Jamiyatning axborot borasidagi xavfsizligi.

Jamiyatning axborot borasidagi xavfsizligiga quyidagi yo’llar bilan erishiladi:

• Demokratik fuqarolik jamiyati asoslari rivojlantirilishini, ommaviy axborot erkinligini taminlash;
• Qonunga xilof ravishda ijtimoiy ongga axborot vositasida ruxiy ta’sir ko’rsatishga, uni chalg’itishga yo’l qo’ymaslik;
• Jamiyatning ma’naviy, madaniy va tarixiy byliklarini, mamlakatning ilmiy va ilmiy-texnik salohiyatini asrash hamda riojlantirish

Xulosa:

Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, bugungi dunyoda kiberjinoyatchiliklar brogan sari keng tarqalib bormoqda, biz ularning turli xil ko’rinishlarga duch kelishimiz mumkin, bazi hollarda biz kiberjinoyatning qurboni bo’lib qolganimizni sezmay ham qolishimiz mumkin. Bularning oldini olishga qonunlar ham ishlab chiqilgan. Bundan tashqari biz o’zimiz ham e’tiborli bo’lgan holda axborotlar bilan ishlashimiz zarurdir. O’zimizning xavfsizligimizni o’zimiz taminlashga harakat qilishimiz kerak!

Foydalanilgan adabiyotlar

• https://hi-in.facebook.com/hackituz/posts/kiber-jinoyatchilik-va-uning-turlarikiber-jinoyat-turli-shakllarda-bolishi-mumki/107669145001486/
• 2-Маъруза: Кибержиноятлар, киберқонунлар ва киберэтика (tuit.uz)
• https://us.norton.com/blog/how-to/how-to-recognize-and-protect-yourself-from-cybercrime#
• https://iiv.uz/news/kiberjinoyatchilikka-qarshi-kiberxavfsizlik