Mustaqil ish mavzu: Kredit mexanizmi va uning elementlari

N.I.Valensova fikricha, kredit mexanizmi – amal qilishi xo‘jalik mexanizmi tuzilishini to‘liq aniqlab, beradi. Kredit mexanizmini takomillashtirish muammolari butun xo‘jalik mexanizmini rivojlantirish savollarini kompleks echishni, ya’ni narxlarni o‘rnatish, naqdsiz xisob-kitoblarni tashkil etish, byudjet bilan xisob-kitoblar va boshqalarni talab qiladi.
Agar kredit munosabatlari sub’ektlari iqtisodiy aloqalari bilan birgalikda tahlil qilinayotgan bo‘lsa, «kredit-hisob-kitob mexanizmi» tushunchasidan foydalanish ham mumkin va bu birmuncha maqsadga muvofiq bo‘ladi. Ayrim hollarda «kredit mexanizmi» tushunchasi bilan birgalikda «kreditlashtirish mexanizmi» atamasi ham qo‘llaniladi. Bu terminning qo‘llanilishiga «kredit mexanizmi» tushunchasining ayrim amaliy faoliyat sohalarini o‘rganishda keng ma’noni anglatishi asos hisoblanadi.
Odatda, kreditlashtirish mexanizmi deyilganda, kreditlashtirish shartsharoitlarini belgilovchi elementlarning yig‘indisi tushuniladi. U o‘z mazmun jihatidan «kredit mexanizmi» tushunchasiga qaraganda bir muncha «tor» ma’noni anglatadi. SHu bilan birga, kredit mexanizmining tarkibiga kiradi va bu fikr ko‘pchilik iqtisodchilar tomonidan ham tan olingan.
Rossiya va horijda so‘nggi 25 yilda kredit munosabatlari tarixi va rivojlanishi shuni ko‘rsatadiki, kredit mexanizmi harakati rejalashtirilishi bozor sharoitida ham mavjud, faqat sotsializmga qaraganda birmuncha boshqacharoq.
70-yillarning boshida O.I.Lavrushin o‘zining «Iqtisodiy stimullar tizimida kredit» nomli ishida kredit mexanizmi rivojlanishini quyidagi 3 yo‘nalish bo‘yicha bo‘ladi: kredit chegaralari kengayishi; ssuda berish va qaytarishning ta’sirchan mexanizmini izlab topish; jamiyatda ishlab chiqarishni iqtisodiy rag‘barlantirishda kredit richaklarini rolini oshirish deb qayd etadi. U kreditlash mexanizmi kredit mexanizmining amal qilinishining jarayon qismidir deb qaraydi.
O.I.Lavrushinning fikricha, «kreditlash mexanizmi shunday tashkil topishi kerakki, u o‘z vaqtida kreditni harajatga aylanish imkoniyatini oldini olishi, yo‘l qo‘yilgan cheklanishlar haqida o‘z vaqtida xabar berishi, o‘rnatilgan me’yorlardan chetlanishlarga yo‘l qo‘ygan korxonalarga aktiv ta’sir ko‘rsatishi kerak».
R.V. Korneevning fikricha, kredit mexanizmi xarakati xo‘jalikning shunday sharoitlarini yaratishga yo‘naltirilishi kerakki, unda korxona yoki tarmoqning o‘zi ishlab chiqarishni kengaytirishi, mahsulot sifatini yaxshilash uchun qo‘shimcha resurslarga qiziqishi kerak. R.V.Korneevning «Sanoat tarmog‘ining davlat banki bilan kredit munosabatlari» kitobida kredit korxonaning xo‘jalik moliyaviy faoliyatiga kredit mexanizmi orqali ta’sir etishini aytib o‘tadi.