Mustaqil ishi bajardi: Qabul qildi: Navoiy- 2023 Mavzu: Raqamli boshqarish tizimlarining o’ziga xos jihatlari. Boshqariladigan texnologik jarayon. Boshqaruvchi kampyuterlar. Reja: Raqamli boshqaruv tizimlari tushunchasi

2.Raqamli avtomatik boshqaruv tizimlarining dinamikasi

Raqamli kompyuterlar (DCM) va turli xil raqamli hisoblash qurilmalari yaqinda turli xil avtomatik boshqaruv tizimlarida keng qo'llanila boshlandi . Raqamli EHMlarning keng imkoniyatlari ularni boshqarish jarayonining yuqori sifat ko‘rsatkichlariga erishish uchun avtomatik tizimlarda qo‘llash imkonini beradi. Raqamli kompyuterni boshqaruv tizimiga kiritish, garchi u uzluksiz jarayonlarni diskret va teskari o'zgarishlarga aylantirish imkonini beruvchi qo'shimcha yordamchi qurilmalarni talab qilsa-da , deyarli har qanday boshqaruv qonunini amalga oshirish imkoniyati bilan qoplanadi, bu butun tizimni butun qiladi. juda samaralidir.

8.26-rasm
Dinamik nuqtai nazardan, raqamli tizimlar vaqt va darajada signal kvantizatsiyasining mavjudligi bilan tavsiflanadi. Bunday tizimlar signalning impuls-kod modulyatsiyasi bilan tavsiflanadi. Darajani kvantlashning mavjudligi raqamli tizimga mohiyatan chiziqli bo'lmagan xususiyatni beradi, lekin ko'p hollarda, masalan, tizimda ko'p bitli raqamli sensorlar ishlatilganda, darajani kvantlashning ta'sirini e'tiborsiz qoldirishi va raqamli tizim signal faqat vaqtida kvantlangan impuls tizimi sifatida qaraladi .

Raqamli tizimning (DS) umumlashtirilgan blok diagrammasi 8.26 rasmda ko'rsatilgan Bu erda belgi uzluksiz signalni diskretga aylantirish uchun qurilmani bildiradi. Konverterni  ko'p bosqichli kvantlash elementi (8.27-rasm) va amplituda-puls modulyatsiyasini amalga oshiradigan impuls elementining ketma-ket ulanishi sifatida ifodalanishi mumkin [6] (8.28-rasm). Belgisi (8.26-rasm) diskret signallarni uzluksiz signallarga aylantirish uchun qurilmani bildiradi.  U (8.4) ifoda bilan aniqlangan uzatish funksiyasiga ega bo'lgan nol tartibli fiksator bo'lgan shakllantiruvchi qurilma sifatida ifodalanishi mumkin . PS tsikli, shuningdek, uzatish funktsiyasiga ega bo'lgan boshqaruv ob'ektini (uzluksiz qism) o'z ichiga oladi  (8.28-rasm). 8.28rasmda ko'rsatilgan sxemani soddalashtiramiz, impuls elementini harakat va 8.29-rasmdagi diagrammadan teskari aloqa pallasidan xato davriga o'tkazish 8.29 rasmdan ko'rinib turibdiki, agar darajani kvantlash e'tibordan chetda qolsa, u holda DS ning blok diagrammasi (8.29-rasm) AIM bilan tizimning blok diagrammasi bilan to'liq mos keladi.

8.28-rasm

Binobarin, darajadagi kvantlashni hisobga olmagan holda CS ni o'rganish uchun AIM bilan tizimni o'rganish uchun olingan oldingi bo'limning barcha natijalari haqiqiydir.
Ushbu bo'limda chiziqli uzluksiz tizimlarni o'rganish uchun muvaffaqiyatli ishlatilgan logarifmik chastotali xarakteristikalar (LFC) apparatini ko'rib chiqish tavsiya etiladi. Ushbu darslikning 3-5. Ushbu muammo CS va AIM tizimlarining barqarorligini o'rganishda juda dolzarbdir, chunki keng tarqalgan Naykvist mezonini qo'llash ochiq tizimning chastotali javobini qurishni talab qiladi , bu muhandislik hisob-kitoblari amaliyotida juda qiyin bo'lishi mumkin.

3.Boshqaruvchi kampyuterlar.

Kompyuter bazasidagi boshqaruv tizimlari energobloklar va issiqlik hamda atom elektrostansiyalaming ayrim agregatlarini boshqarishda keng qo'llaniladi. Chet elda 1500 MVt li issiqlik elektrostansiyaning kuchli blokni boshqaruvchi birinchi tizim Fawley Angliyada joriy etilgan. Sistema 3000 nuqtadan axborot olib, operator yordamida 900 liniyaga signallar uzatish qobiliyatiga ega. Yanada yirik hisoblangan Powbroke avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimi ham Angliyada joriy etilgan bo'lib boshqaruvchi EHM 500 MVt quwatga ega bo'lgan to'rtta blokni avtomatik nazorat qilish imkoniga egadir. EHM lar 10000 parametmi o'lchay oladi.
Tizimdagi boshqaruv funksiyasi lokal rostlagichlar yordamida olib boriladi. Yangi qurilayotgan bloklar ancha katta bo'lib, avariya holati butun energosistema holatiga kuchli ta’sir o'tkazadi, shu sababli datchiklar ishonchligiga bo'lgan ehtiyoj kattadir. Amalda boshqaruv tizimida zaxiradagi datchiklar, boshqa apparaturalar, shu jumladan, EHM lar soni ortib bormoqda. «Kompleks — ASVT» ABS-si quwati 300—800 MVt ga ega bo'lgan enyergobloklaming boshqaruvini keng amalga oshirib kelmoqda. «Kompleks — ASVT» ga quyidagi funksiyalar yuklangan: - texnologik parametrlami enyergoblok organlari boshqaruv holatini nazorat qilish; - boshqaruv organlarini ishga tushirish, parametrlar og'ishini signallashtirish, himoyani ta’minlash va sh.k.; - parametrlar joriy qiymatlarini va texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlarini цсгуи cliM i, - texnik- iqtisodiy ko'rsatkichlami hisoblash; - normal va ish vaqtdagi rejalami avtomatik rostlash; enyergobloklaming asosiy va yordamchi uskunalarini avtomatik himoyalash; - privod dvigatellari va rostlovchi organlami masofadan boshqarish; 188 Boshqaruv tizimlari va kompyuter texnologiyalari - yuqori bosqichdagi ABS lar bilan ikki tomonlama axborot almashish;
ASU «Kompleks — ASVT» blok-funksional sxemasi rasmda keltirilgan. ASU «Kompleks — ASVT» bazasidagi boshqaruv tizimida ikkita ierarxik bosqichni, ya’ni informatsion va hisoblash texnikasi, operator bosqichini ajratish mumkin. Informatsion bosqich vositalariga parametr datchiklari, ish bajaruvchi qurilma va rostlagichlar majmuasi, ikkinchi bosqichga hisoblash texnikasi va operatorlar kiradi. ASU «Kompleks — ASVT» ning informatsion bosqichi blokfunksional sxemasi rasmda keltirilgan. Sanoat datchiklaridan kommutatsiya qurilmalariga kelib tushadi. Normallashtirish va kommutatsiya qurilmalarining har biriga 60 tagacha termometrlar bogiangan. Parametrlaming mutlaq qiymatlari ko‘p shkalali priborlarda aks ettiriladi. Ish bajaruvchi mexanizmlar holati haqidagi axborotlar diskret datchiklar yordamida kommutatsiya qurilmasiga kelib tushadi. Kommutatsiyani boshqaruv bitta qurilmaga 32 tagacha analog va diskret datchiklar kommutatorini qo'shish mumkin. O'zgartirilgan axborot magistral shinalar va hisoblash tizimli aloqa qurilmasiga kelib tushadi. ASU «Kompleks — ASVT» hisoblash sistemasi blok-funksional sxemasi rasmda keltirilgan. Ushbu tizimda ikkita M 6000 protsessordan foydalaniladi. Protsessorlararo aloqa o ‘matish uchun dupleksli registrlar va protsessorlararo aloqa kanallaridan foydalaniladi. Aloqa qurilmasi xohlagan protsessorga axborot berish va undan axborot olishni ta’minlaydi. ASU «Kompleks — ASVT» ni joriy etilishi quyidagilami ta’minlab berish kerak: - ajratilgan elektrenergiya uchun sarflanadigan yonilg‘ini kamaytirish; - ekspluatatsiya ishonchligini oshirish, ish rejalarini aniq olib borish yo'li bilan asosiy uskunalar xizmat muddatini oshirish;
- ekspluatatsiyaga oid sarflami boshqaruv sistemasini mukammall tashkil etish hisobiga kamaytirish va ta’minlash xarajatlarini qisqartirish. Shu narsani ta’kidlab o'tish kerakki, juda ko‘p mamlakatlarda energetikada yuqori samaradorlikka erishish maqsadida issiqlik elektrostansiyalami boshqarish bo'yicha mujassamlashtirilgan.
Misol tariqasida Allqheny (AQSH) dagi 4000 MVt li enyergotizim boshqaruv tizimini keltirib o‘tish mumkin. Ushbu boshqaruv tizimi zamonaviy kompyuterlar bazasida qurilgan. Boshqaniv tizimi doirasiga 44 ta enyergoblok, 500 kVga uzatish liniyasi va beshta shtatlarda pastvoltli liniyalar kiradi.