Mustaqil ishi мavzu: nanooptikaning nazariy asoslari bajardi: Tekshirdi: toshkent-2023 Reja

Nanoobyektrlar va nanomateriallar
Nanoob'ektlar (nanozarrachalar) - kamida bitta o'lchamdagi 1-100 nanometr xarakterli o'lchamdagi ob'ektlar (zarralar).
Ingliz tilida "bulk material" atamasi mavjud bo'lib, uni taxminan "moddaning katta miqdori", "uzluksiz muhit" deb tarjima qilish mumkin. Shunday qilib “bulk materials” ning ba’zi xususiyatlari ma’lum bir o’lchamga yetganda ya’ni o’lchami kichrayganda uning tarkibiy qismi o’zgarishi mumkin.Bu holda ular nanotuzilmalardan nanomateriallarga o’tadi deb tahmin qilinadi. Bu esa zarrachalar o’lchamining kamayishi bilan ularning yuzasida joylashgan atomlarning ulushi va obyektning xususiyatlariga qo’shgan hissasi, o’lchamining kamayishi bilan o’sib borganligi tufayli sodir bo’ladi.

1-rasm. Umumiy sirt maydoni va sirtdagi atomlar sonining ma'lum miqdordagi materialni tashkil etuvchi zarrachalar o’lchamiga bog'liqligi.
Nanoob'ektlarda sirt atomlari soni keskin ko'payganligi sababli (1-rasm), ularning nanoob'ekt xususiyatlariga qo'shgan hissasi hal qiluvchi bo'lib qoladi va ob'ekt hajmining yanada kamayishi bilan ortadi. Bu nano darajada yangi xususiyatlarning namoyon bo'lishining sabablaridan biridir.
"Nanoob'ekt" o'z navbatida ikkita ta'rifga ega. Birinchisi, oddiyroq (texnologik): bular kamida bitta o'lchamdagi xarakterli o'lchami taxminan 1-100 nanometr bo'lgan ob'ektlar (zarralar). Ikkinchi ta'rif, ko'proq ilmiy, fizik: o'lchami kamaytirilgan ob'ekt (kamida bitta o'lchamda d ≤ d * ga ega).
Shunday qilib, nanoob'ektning to'g'ri ilmiy ta'rifi quyidagicha bo'lishi kerak: - kamida bitta o'lchamga ega bo'lgan ≤ d* va kamida bitta o'lchami d** dan oshadigan ob'ekt. Boshqacha qilib aytganda, ob'ekt moddaning makro xususiyatlariga ega bo'lish uchun etarlicha katta, lekin ayni paytda u kamaytirilgan o'lchovlilik bilan tavsiflanadi, ya'ni hech bo'lmaganda o'lchovlardan birida u etarlicha kichik bo'lib, qiymatlari bu xususiyatlar ob'ektning kattaligi va shakliga sezilarli darajada bog'liq bo'lgan bir xil moddadan makroob'ektlarning mos keladigan xususiyatlaridan juda farq qiladi. Bunday holda, d* va d** o'lchovlarining aniq qiymatlari nafaqat moddadan moddaga, balki bir xil moddaning turli xususiyatlari uchun ham farq qilishi mumkin.