Mustaqil ishi tekshirdi: rahimov bobur turg’unovich

Mustaqil ishi tekshirdi: rahimov bobur turg’unovich

---

---

TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI

2-DAVOLASH ISHI ISHI FAKULTETI
114-A GURUH TALABASI
AHMADOV ADHAMJONNING
TIBBIYOTDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
FANIDAN TAYYYORLAGAN
MUSTAQIL ISHI 

TEKSHIRDI:RAHIMOV BOBUR TURG’UNOVICH 

---

---

MAVZU:SUYAK 
TO’QIMASINING MEXANIK XOSSALARI 
Suyak
— odamvaumurtqalihayvonlarskeletiningasosiyqismi.
Suyaktoʻqimasibiriktiruvchitoʻqimaningbirxili. Suyakboʻgʻimlar,
boylamlar,
muskullarvaoʻzigabirikkanpaylarbilanbirgatayanchharakatapparatiniho
silqiladi. Suyakhujayralar (osteotsitlar, osteoklastlar)
vahujayralaroraligʻi mineral moddalardantarkibtopgan.
Osteotsitlarhujayralaroraligʻimoddasibilanoʻralgan;
oʻsimtalaryordamidaoʻzarotutashgan; suyaktoʻqimasidamoddalar
(oqsil, suv, ion) almashinuvini, osteoblastlaresasuyaklar
hosilboʻlishini,
ularningsoʻrilish (rezorbsiya) jarayoninitaʼminlaydi.
Osteoblastlarvaosteoklastlarningbirgalikdataʼsirisuyakningoʻsishivafun
ksionalzoʻriqishioʻzgarishiningasosinitashkiletadi.
Hujayralararomoddakollagen (ossein)
tolalarvaasosiymoddadaniborat,
bumoddalarsuyakningpishiqvamustahkamboʻlishinitaʼminlaydi. Suya k
toʻqimasikollagenioʻzigaxospolipeptidlarningkoʻpligibilantogʻaydanfarq
qiladi. Asosiymoddaglikoproteidlarvaproteoglikanlardantashkiltopgan.
Mineral komponentaapatit, sulfatvakalsiykarbonatkristallaridaniborat.
Suyakembrionalrivojlanishdavridabiriktiruvchitoʻqima —
mezenximadanhosilboʻladi.
Birlamchisuyakichkitogʻayskeletningsuyaklanishidan (yelka, son
vaboshqalar), ikkilamchisuyakteriostitangachalaridan (peshona, tepa
vaboshqasuyaklar) vujudgakeladi.
Suyaktuzilishivashakligakoʻrauzun, yaʼninaysimon (son,
boldirvaboshqalar), yassi, yaʼniserbar (toʻshvaboshqalar) vakalta
(umurtqalarvaboshqalar) buladi. Naysimonsuyaklarningurtaqismi
(diafiz) vaikkiuchi (epifiz) bor. Diafizzichmoddadan,
epifizv
ayassihamdakaltasuyaklartanasigʻovakmoddadaniborat.
Diafizboʻshligʻidavaepifizgʻovakmoddasioraligʻidailikbuladi.
Suyaksirtibiriktiruvchitoʻqimadantashkiltopgansuyakustipardasi —
periost, ichkiilikboʻshligʻitomondanxuddi shunga
oʻxshashendostbilanqoplangan. Diafiz 4—15
mkmkalinlikdagiplastinkalardaniboratboʻlib,
ularorqaliqontomirlarivanervlaroʻtadi.
Suyak
— kalsiyvafosfordeposihisoblanadi.
Paratgormonvakalsiotoningormonlarikonplazmasidakalsiymiqdoriniva
osteoklastlarningsoʻrilishfaolliginiboshkaribturadi.

---

---

Su
yaktoʻqimasijudafaolregeneratsiyaxususiyatigaegaboʻlib,

organizmdatoʻxtovsizyangilanibturadi. Shu
sababdansuyakningmexanikxossalari ham
organizmgatushadiganyukkamosravishdaoʻzgaribboradi. Odam
skeletisuyaktarkibiumrdavomidayangilanibturadi
(yanaqarang
Suyaksinishi
,
Suyakchiqishi
,
Skelet
).
Odam skeleti 200 dan ortiqalohida-alohidasuyaklardaniborat.
Skeletquyidagibo‘laklaigaajratilgan tana suyaklari (umurtqalar,
qovurg‘alarvato‘shsuyagi), kallasuyagi (miyavayuzqismlaridaniborat),
yelkakamari (kurakvakutubxonasio'mrovsuyaklari), qo'lsuyaklari
(yelka, bilakvaqo 1 panjasuyaklari), chanoqsuyaklari (yonbosh,
qovvao‘tiig‘ichsuyaklar) va son,
boldirhamdaoyoqpanjasuyaklaridaniborat.
Suyaklartuzilishi,
rivojlanishivavazifalarigako‘raquyidagichatasniflanadi.
1. Naysimonsuyaklar: uzunsuyaklar
— yelka, bilak, son
vaboldirsuyaklariqo‘lvaoyoqskeletinitashkilqilib,
tayanchvazifasinibajaradi; Naysimonsuyaklarrichagharakatinibajarib,
tayanchvamudofaavazifasinibajaradiNaysimonsuyaklamingo'rtaqismit
anasi
— diafizi (diaphysis) silindryokiuchburchakshaklda.
Naysimonsuyaklamingtanasidasuyakiligikanali bor. U larn in g
kengayganuchi
— epifiz (epiphysis) deb ataladi. Unda
qo'shnisuyakbilanbirlashuvchibo'g'imyuzasi (facies articularis) bo'lib, u
bo'g'imtog'ayibilanqoplangan. Epifizasosang'ovakmoddadantuzilgan,
ustidanyupqazichmoddaqoplabturadi.
Suyaknig'ovakmoddasisohasidaunihosilqiluvchisuyakto'sinlariorasida
bolalardavakattalardaqizililikjoylashgan.
Diafizniepifizgao'tishjoyimetafiz (metaphisis) deyiladi. Bu
sohadazichmoddayupqalashibkamayibboradi; m etafizg'o v
aktuzilishgaega.
2. G 'ovaksuyaklar: a) uzung'ovaksuyaklar
—
to'shsuyagivaqovurg'alar; b)kaltag'ovaksuyaklaiga
—umurtqalar, q o 'l-
o y o q , kaftustivakaftoldisuyaklarikiradi, ular k o 'p qirralishaklgaega.
U lar asosang'ovakmoddadantuzilganbo'lib,
yupqazichmoddaqatlamibilanqoplangan.

---

---

3.Yassi suyaklarhimoyavazifasinibajarib, tana

bo'shliqlarinihosilqilishdaishtiroketadi (kallaqopqog'i,
chanoqvakuraksuyaklari). Bu suyaklartashqizichqavat (lamina
externa) vaichkizichqavat (lamina interna)
o‘rtasidajoylashganmaydakatakchalig'ovakmoddadan (diploe)
tashkiltopgan.
4, Aralashsuyaklarturlixiltuzilishgaegaqismlardaniborat.
Umurtqaningtanasituzilishijihatidang'ovaksuyaklarga, ravog'ivao'sim
talari yassisuyaklargakiradi. Havo
saqlovchisuyaklartanasidashilliqpardabilanqoplanganhavobilanto'labo'
shliqbo'ladi. Ulargakallaningpeshona, ponasimon, yuqorijag‘
vag'alviisimonsuyaklarikiradi. Har birsuyakningyuzasidamushaklar,
ulamingpaylari, fassiya,
boylamlarboshlanadiganvabirikadiganhosilalarbo'ladi. Ulamiapofizlar
(apophysis) deb ataladi. Bulaigabo'rtiq (tuber), do'mboqcha
(tuberculum), qirra (crista) vao'simta (processus) kiradi.
Suyakningyuzalario'zarochekkalar (margo) bilanchega-ralanadi.
Ba’zibirsuyakdanervvaqontomirlaryotganjoylardaegatlar (sulcus)
yuzagakeladi.
Suyakningichkiyuzasidauningichigakiruvchioziqlantiruvchiteshik
(foramina nutricia) bo'lad
Avvalo, bizningsuyaklarimizsuyakmoddasidaniboratbo'lib,
tarkibidakaltsiytuzlarimavjud. Umumanolganda, suyak organ sifatida,
shuningdek, bo'g'imxaftagava periosteum
(mutaxassislartilibilanaytganda, periosteum),
suyaklarichidagisuyakiligi, shuningdek, periosteum
orqalio'tadiganqontomirlarivanervlarkabiyumshoqto'qimalardanva .