Mustaqil ishi tekshirdi: rahimov bobur turg’unovich

---

TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI 
2-DAVOLASH ISHI ISHI FAKULTETI
114-A GURUH TALABASI
AHMADOV ADHAMJONNING 
TIBBIYOTDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
FANIDAN TAYYYORLAGAN
MUSTAQIL ISHI 
 
 
TEKSHIRDI:RAHIMOV BOBUR TURG’UNOVICH 

---

MAVZU:SUYAK 
TO’QIMASINING MEXANIK XOSSALARI 
Suyak 
— odamvaumurtqalihayvonlarskeletiningasosiyqismi. 
Suyaktoʻqimasibiriktiruvchitoʻqimaningbirxili. Suyakboʻgʻimlar, 
boylamlar, 
muskullarvaoʻzigabirikkanpaylarbilanbirgatayanchharakatapparatiniho
silqiladi. Suyakhujayralar (osteotsitlar, osteoklastlar) 
vahujayralaroraligʻi mineral moddalardantarkibtopgan. 
Osteotsitlarhujayralaroraligʻimoddasibilanoʻralgan; 
oʻsimtalaryordamidaoʻzarotutashgan; suyaktoʻqimasidamoddalar 
(oqsil, suv, ion) almashinuvini, osteoblastlaresasuyaklar
hosilboʻlishini, 
ularningsoʻrilish (rezorbsiya) jarayoninitaʼminlaydi. 
Osteoblastlarvaosteoklastlarningbirgalikdataʼsirisuyakningoʻsishivafun
ksionalzoʻriqishioʻzgarishiningasosinitashkiletadi. 
Hujayralararomoddakollagen (ossein) 
tolalarvaasosiymoddadaniborat, 
bumoddalarsuyakningpishiqvamustahkamboʻlishinitaʼminlaydi. Suya k 
toʻqimasikollagenioʻzigaxospolipeptidlarningkoʻpligibilantogʻaydanfarq
qiladi. Asosiymoddaglikoproteidlarvaproteoglikanlardantashkiltopgan. 
Mineral komponentaapatit, sulfatvakalsiykarbonatkristallaridaniborat. 
Suyakembrionalrivojlanishdavridabiriktiruvchitoʻqima — 
mezenximadanhosilboʻladi. 
Birlamchisuyakichkitogʻayskeletningsuyaklanishidan (yelka, son 
vaboshqalar), ikkilamchisuyakteriostitangachalaridan (peshona, tepa 
vaboshqasuyaklar) vujudgakeladi. 
Suyaktuzilishivashakligakoʻrauzun, yaʼninaysimon (son, 
boldirvaboshqalar), yassi, yaʼniserbar (toʻshvaboshqalar) vakalta 
(umurtqalarvaboshqalar) buladi. Naysimonsuyaklarningurtaqismi 
(diafiz) vaikkiuchi (epifiz) bor. Diafizzichmoddadan, 
epifizv
ayassihamdakaltasuyaklartanasigʻovakmoddadaniborat. 
Diafizboʻshligʻidavaepifizgʻovakmoddasioraligʻidailikbuladi. 
Suyaksirtibiriktiruvchitoʻqimadantashkiltopgansuyakustipardasi — 
periost, ichkiilikboʻshligʻitomondanxuddi shunga 
oʻxshashendostbilanqoplangan. Diafiz 4—15 
mkmkalinlikdagiplastinkalardaniboratboʻlib, 
ularorqaliqontomirlarivanervlaroʻtadi. 
Suyak 
— kalsiyvafosfordeposihisoblanadi. 
Paratgormonvakalsiotoningormonlarikonplazmasidakalsiymiqdoriniva
osteoklastlarningsoʻrilishfaolliginiboshkaribturadi. 

---

Su
yaktoʻqimasijudafaolregeneratsiyaxususiyatigaegaboʻlib, 
organizmdatoʻxtovsizyangilanibturadi. Shu 
sababdansuyakningmexanikxossalari ham 
organizmgatushadiganyukkamosravishdaoʻzgaribboradi. Odam 
skeletisuyaktarkibiumrdavomidayangilanibturadi 
(yanaqarang 
Suyaksinishi
, 
Suyakchiqishi
, 
Skelet
). 
Odam skeleti 200 dan ortiqalohida-alohidasuyaklardaniborat. 
Skeletquyidagibo‘laklaigaajratilgan tana suyaklari (umurtqalar, 
qovurg‘alarvato‘shsuyagi), kallasuyagi (miyavayuzqismlaridaniborat), 
yelkakamari (kurakvakutubxonasio'mrovsuyaklari), qo'lsuyaklari 
(yelka, bilakvaqo 1 panjasuyaklari), chanoqsuyaklari (yonbosh, 
qovvao‘tiig‘ichsuyaklar) va son, 
boldirhamdaoyoqpanjasuyaklaridaniborat. 
Suyaklartuzilishi, 
rivojlanishivavazifalarigako‘raquyidagichatasniflanadi. 
1. Naysimonsuyaklar: uzunsuyaklar 
— yelka, bilak, son 
vaboldirsuyaklariqo‘lvaoyoqskeletinitashkilqilib, 
tayanchvazifasinibajaradi; Naysimonsuyaklarrichagharakatinibajarib, 
tayanchvamudofaavazifasinibajaradiNaysimonsuyaklamingo'rtaqismit
anasi
— diafizi (diaphysis) silindryokiuchburchakshaklda. 
Naysimonsuyaklamingtanasidasuyakiligikanali bor. U larn in g 
kengayganuchi 
— epifiz (epiphysis) deb ataladi. Unda 
qo'shnisuyakbilanbirlashuvchibo'g'imyuzasi (facies articularis) bo'lib, u 
bo'g'imtog'ayibilanqoplangan. Epifizasosang'ovakmoddadantuzilgan, 
ustidanyupqazichmoddaqoplabturadi. 
Suyaknig'ovakmoddasisohasidaunihosilqiluvchisuyakto'sinlariorasida
bolalardavakattalardaqizililikjoylashgan. 
Diafizniepifizgao'tishjoyimetafiz (metaphisis) deyiladi. Bu 
sohadazichmoddayupqalashibkamayibboradi; m etafizg'o v 
aktuzilishgaega. 
2. G 'ovaksuyaklar: a) uzung'ovaksuyaklar 
— 
to'shsuyagivaqovurg'alar; b)kaltag'ovaksuyaklaiga
—umurtqalar, q o 'l-
o y o q , kaftustivakaftoldisuyaklarikiradi, ular k o 'p qirralishaklgaega. 
U lar asosang'ovakmoddadantuzilganbo'lib, 
yupqazichmoddaqatlamibilanqoplangan. 

---

3.Yassi suyaklarhimoyavazifasinibajarib, tana 
bo'shliqlarinihosilqilishdaishtiroketadi (kallaqopqog'i, 
chanoqvakuraksuyaklari). Bu suyaklartashqizichqavat (lamina 
externa) vaichkizichqavat (lamina interna) 
o‘rtasidajoylashganmaydakatakchalig'ovakmoddadan (diploe) 
tashkiltopgan. 
4, Aralashsuyaklarturlixiltuzilishgaegaqismlardaniborat. 
Umurtqaningtanasituzilishijihatidang'ovaksuyaklarga, ravog'ivao'sim 
talari yassisuyaklargakiradi. Havo 
saqlovchisuyaklartanasidashilliqpardabilanqoplanganhavobilanto'labo'
shliqbo'ladi. Ulargakallaningpeshona, ponasimon, yuqorijag‘ 
vag'alviisimonsuyaklarikiradi. Har birsuyakningyuzasidamushaklar, 
ulamingpaylari, fassiya, 
boylamlarboshlanadiganvabirikadiganhosilalarbo'ladi. Ulamiapofizlar 
(apophysis) deb ataladi. Bulaigabo'rtiq (tuber), do'mboqcha 
(tuberculum), qirra (crista) vao'simta (processus) kiradi. 
Suyakningyuzalario'zarochekkalar (margo) bilanchega-ralanadi. 
Ba’zibirsuyakdanervvaqontomirlaryotganjoylardaegatlar (sulcus) 
yuzagakeladi. 
Suyakningichkiyuzasidauningichigakiruvchioziqlantiruvchiteshik 
(foramina nutricia) bo'lad 
Avvalo, bizningsuyaklarimizsuyakmoddasidaniboratbo'lib, 
tarkibidakaltsiytuzlarimavjud. Umumanolganda, suyak organ sifatida, 
shuningdek, bo'g'imxaftagava periosteum 
(mutaxassislartilibilanaytganda, periosteum), 
suyaklarichidagisuyakiligi, shuningdek, periosteum 
orqalio'tadiganqontomirlarivanervlarkabiyumshoqto'qimalardanva .