Mustaqil ishi Urganch-2023 reja

2. Maydoniy tranzistorlarning turlari 
Maydoniy tranzistorlarning besh turlari mavjud: NPN, PNP, darlington, Sziklai va 
fotoelektrik. NPN va PNP tranzistorlar, baz va emitter orasidagi dastlabki 
moslashuvchanlikni boshqarish orqali kolektor va emitter orasidagi oqimni 
boshqarish uchun ishlatiladi. Darlington tranzistori, ikki NPN tranzistor yig'indisi 
bilan birgalikda ishlatiladi va qo'shimcha boshqarish qurilmalariga ega. Sziklai 

---

tranzistori, NPN va PNP tranzistorlarning yig'indisi bilan ishlatiladi va u elektr 
qurilmalarda ko'p jihatdan ishlatiladi. Fotoelektrik tranzistorlar, nozikli oqimga yoki 
yorug'lik bosqichiga ko'ra ishlaydilar va oqimni yoritish uchun ishlatiladi. 
Tranzistorlar birlamchi yoki kuchaytirgich holda bo'lishi mumkin. Kuchaytirgich 
tranzistorlar, aralash tranzistorlar va birlamchi tranzistorlar mavjud. Aralash 
tranzistorlar, oqimning quvvatini kontrol qilish uchun ishlatiladi. Kuchaytirgich 
tranzistorlar esa oqimning o'rta bosqichini boshqarish uchun ishlatiladi. Birlamchi 
tranzistorlar esa elektr darajalarini birlashtirish va ko'paytirish uchun ishlatiladi. 
Tranzistorlar, elektr qurilmalarini yaxshi boshqarish uchun juda kerakli 
komponentlar hisoblanadi. Tranzistorning moslashuvchanligi va yorug'lik 
boshqarishining xususiyatlari, qurilishni boshqarish uchun muhimdir. 
Maydoniy tranzistorlar, elektronik qurilmalarda keng tarqalgan yarim o'tkazuvchilar 
hisoblanadi. Bu tranzistorlar, elektro larni boshqarish uchun ishlatiladi. Maydoniy 
tranzistorlar uchta qatordan iborat: bazov, kollektor va emitor. Kollektor va emitor 
qatlari orasidagi tashqi to'qima mos kelishidagi mos uzunlikdagi massiv kristal 
plastinka bo'ylab tarqalgan tabaqalardan tashkil topgan. O'rtadagi bazov qatordan 
esa kam uzunlikdagi kristal plastinka tashkil topgan. 
Maydoniy tranzistorlarda uchta kuchaytirgich bosqich mavjud: aktiv, uzoq tayog'li 
yarimning kuchli bosqichi va uzoq tayog'li yarimning kamchilik bosqichi. 
Aktiv bosqichida, maydoniy tranzistorining bazov qatlari ko'pincha ko'rsatkichga 
ega bo'lgan va kollektor- emitor oqimining kuchini oshiradi. Uzoq tayog'li 
yarimning kuchli bosqichi bo'yicha, kollektor-emitor oqimi kuchli va katta oqimni 
uzaytiradi. Kamchilik bosqichi esa, kollektor-emitor oqimini cheklash maqsadida 
ishlatiladi. 
Maydoniy tranzistorlar, qulaylik va keng tarqalgan qurilishi sababli elektronika 
sohasida ko'p ishlatiladi. Tranzistorlar, elektronik atamalarda, kuchli qurilmalarda, 
tizimlar uchun hisob-kitobda va kompyuterlarning ishlab chiqarilishida ham 
ishlatiladi. 
Maydoniy tranzistorlar, elektronik qurilmalarda ko'p foydalaniladigan yarim 
o'tkazgich vositalar hisoblanadi. Ular to'g'ridan-to'g'ri, to'g'ridan-teskari yoki 
teskaridan-to'g'ri kuchlarni amalga oshirish uchun foydalaniladi. Maydoniy 

---

tranzistorlar uchta qismdan iborat bo'lib, ular baz, to'plam va emitent qismlaridan 
tashkil topgan. 
Tranzistor bosqichi tahlil qilish, undagi kuchaytirgichlarni, ya'ni bazda, kolektor va 
emitentdagi elektr oqimlarini o'rganishni o'z ichiga oladi. Bir maydoniy tranzistor 
o'z ichida to'g'ridan to'g'ri, to'g'ridan teskari va teskaridan to'g'ri bosqichlarni o'z 
ichiga oladi. To'g'ridan-to'g'ri bosqichda, tranzistor yuqori kuchlarni o'z ichiga olishi 
mumkin va bunga quyidagi moslamalar misol qilib keltirilishi mumkin: elektr 
darajasi yoki elektr signalni o'stirish, signalni o'zgartirish yoki ko'paytirish va elektr 
kuchli amplifikatsiya. 
To'g'ridan-teskari bosqichda, tranzistor yuqori kuchni qarshilik qiladi va undan kelib 
chiqadigan elektr oqimlarni kamaytiradi. Ushbu bosqich, signalni modulyatsiya 
qilish, elektr signalni g'oya qilish, va darajali oqimni kamaytirish kabi loyihalarda 
foydalaniladi. 
Teskaridan-to'g'ri bosqichda, tranzistor yuqori kuchdan kelib chiqadigan elektr 
oqimlarni kamaytiradi va signalni teskari yo'nalishda olib chiqadi. Bu bosqich, elektr 
oqimni kamaytirish, elektr signalni g'oya qilish, elektr kuchli amplifikatsiya va 
elektr signalni ko'paytirish kabi loyihalarda foydalaniladi.