Mustaqil ta’lim ishi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI

9-6 IQTS-19 GURUH TALABASI

FAYZULLAYEV AZIMJON

“MARKETING”

fanidan

MUSTAQIL TA’LIM
ISHI

Buxoro 2023

MARKETING FAOLIYATINI AXBOROT BILAN TA’MINLASH
1. Axborot-marketingning poydevoridir. Axborot tizimi.
2. Axborot turlari va ularni turkumlash.
3. Axborotni to’plash uslublari.
4. To’plangan axborotlarni tahlil qilish va qayta ishlash.
5. Xulosa
6. Foydalanilgan adabiyotlar


1. Axborot - marketingning poydevoridir. Axborot tizimi
Zamonaviy tadbirkorlik davri о‘zining bir qancha xususiyatlariga ko’ra dastlabki davrlardan ajralib turadi. Bu birinchi navbatda marketing faoliyatining nazariy va amaliy jihatdan asosiy ko’rash vositasi, rivojlanish uslubi va dasturi sifatida tobora namoyon bulayotganligidan kо‘rin moqda.
Marketing faoliyatiga xos bo’lgan barcha axborotlar, ma’lumotlar tadqiqotlar uchun muhimqurol sifatida shakllanadi. Ularni tashkil etish, muayyan tartibga solish va o’zluksizligini ta’minlash zarur bо‘ladi. Marketing axboroti yaxlit tizim sifatida namoyon bо‘ladi va rivojlanib boradi.
Marketing axborot tizimi - insonlar, texnik vositalar va amalga oshirish uslublaridan tashkil topib, muhim va to’g‘ri axborotni to’plash tartibga solish, tahlil qilish, o’zatish natijasida marketing sohasida qaror qabul qiluvchiga samarali yordam kо‘rsatish vazifasini bajaradi. Marketing axboroti tizimi о‘zaro mushtarak bog’langan elementlar va munosabatlar majmuini tashkil etadi.
Axborotni to’plash va undan foydalanish jihatlariga ko’ra axborot tizimini to’rtta quyi tizimga ajratish mumkin. Bular jumlasiga tashkilot ichki hisobot tizimi, marketing tashki xabarnoma - axborot tizimi, qaror qabul qilishni quvvatlovchi tizim, marketing tadqiqotchi tizimi kiradi. Ushbu quyi tizimlarning shakllanishida axborotga bo’lgan ehtiyoj, zaruriy shakldagi va talabdagi axborotni taqdim etish tartibi va muddati muhim ahamiyat kasb etadi.
Tashkilot ichki hisoboti tizimi muayyan firma faoliyatining joriy harajatlari, sotuv hajmi, ombordagi mahsulot koldigi, mavjud va kelishi kutilayotgan xaridorlar, ta’minlovchilar ko’lami va boshqa marketing faoliyatiga bog‘liq bo’lgan axborotning o’z vaqtida jamlanishini, qayta ishlashini va undan foydalanishni nazarda tutadi. Masalan, firma miqyosida ichki hisoboti tizimi quyidagi talablar asosida shakllanadi. Joriy yakunlanayotgan kun so’ngida firma do’konidagi savdo zalida xar bir tovar guruhi miqyosida qanday zaxiralar qoldi, bir kunda sotuv hajmi va qaysi turdagi (assortiment) tovarlar uchun ta’minlovchilarga buyurtma berish kerak va shunga o’xshash operativ axborot olish zaruriyati paydo bо‘ladi. Bu yerda muhim о‘rinni ushbu axborot qay tarzda, qancha vaqt mobaynida yig’ilishi, umumlashtirilishi egallaydi. Axborot olish tezligi, sifati esa qaror qabul qilishda samarali ahamiyat kasb etadi. Demak, axborotga bo’lgan ehtiyojni o’z о‘rnida va aniq belgilash hamda firma faoliyatida undan foydalanish jihatlarini avvalroq belgilab olish lozim.
Marketing tashki xabarnoma - axborot tizimi marketing va tijorat faoliyatiga xos bo’lgan barcha olinadigan xabarlar, uslubiy ishlanmalar natijalaridan tashkil topadi. Kundalik matbuot (ro’znoma va maxsus jurnallar), ta’minotchi va iste’molchilar bilan bo’lgan muloqat natijalari, reklama e’lonlari va boshqalar bevosita xabarnomani olish manbai bо‘lishi mumkin. Ushbu sohaga oid xabarlar va tahliliy ma’lumotlarga bo’lgan talab ortib borishi natijasida ayrim firmalar hatto о‘sha sohaga ixtisoslashdilar. Masalan, AQShda “Market riserch korporeyshn of Amerika” kompaniyasi haftalik jurnalida tovarlar bо‘yicha bozordagi ulushining о‘zgarishi, tovarlarning narxi va kadoklashdagi о‘zgarishlar, shartnomalar xususida axborot beradi. “A.K.Nilson kompani” nafaqat AQShda, balki Germaniyada ham o’z bo’limiga ega bо‘lib, antika tovarlar bо‘yicha bozor ulushining holati, chakana narxlar, savdo kilayotgan yirik tashkilotlar xususida xabarlar yetkazadi. Germaniyadagi “CFH” tadqiqot markazi (“CFH” kompaniyasining shu’ba korxonasi) 5000 uy xо‘jaliklari iste’molidagi о‘zgarishlar bо‘yicha axborot beradi.
Demak, marketing tashki xabarnoma - axborot quyi tizimi - tashkilotning marketing muxitidagi о‘zgarishlar va xolatlar xususida to’plangan axborot manbai bо‘lib, marketing boshqaruvchilari uchun kay yusinda ushbu muhitga ta’sir etish imkonini beradi.
Marketing tadqiqoti quyi tizimi - tartibga solingan va tuplangan kо‘rsatkichlarni amaliyotda tatbiq etishga tayinli marketing holati xususida tashkilot uchun zaruriy axborotlar, ishlanmalar yig’indisi tashkil etadi. Ushbu quyi tizim marketing xabarnoma - axboroti quyi tizimdan muayyan tashkilot uchun maxsus ishlangan, zaruriy kо‘rsatkichlari va natijalari bilan farklanadi. Kо‘pgina yirik chet el firmalarida marketing tadqiqoti uchun savdo aylanishining 0,1-2 foizi mikdorida mablag sarflanadi. Masalan, mashxur “Prokter end Gembel” kompaniyasi xar yili 1000dan ortik marketing tadqiqotlarini jahonda barcha bulinmalari bо‘yicha o’tkazadi. Har bir mahsulot guruhi bо‘yicha mutaxassislarning kundalik faoliyatlari xaridorlar talabini о‘rganish, tashkilot sotuv hajmini oshirish, yangi mahsulotni rejalashtirish va shu kabi muammolarni hal etish bilan bog‘liq bо‘ladi.
Odatda marketing tadqiqotlari 5 ta yо‘nalish bо‘yicha amalga oshiriladi:
1. Reklamani tashkil etish tadqiqotlari.
2. Strategik rejalashtirish va tashkilot siyosati .
3. Tashkilot ma’suliyati bо‘yicha izlanishlar.
4. Bozor tahlili.
5. Sotuv imkoniyatlari va marketing izlanishlari
Marketing xususida tuplangan barcha axborot va xabarlar boshqarishda qaror qilishni quvvatlovchi quyi tizim sifatida, tahliliy uslublar, ishlanmalar, qaror qabul qilish modellari, kompyuter dasturlaridan tarkib topadi. Boshqarish doirasida qabul qilinayotgan qarorlar ma’lum manbalarga tahliliy natijalarga asoslangan bо‘lishi tabiiydir.

3-chizma. Marketing xususida qarorqabul kilinishni kuvvatlovchi tizimning tarkibiy tо‘zilishi

Yuqoridagi rasmda aks ettirilgan statistik tahliliy uslublar banki matematik uslublar bilan boyitilishini va tegishli axboroti qayta ishlash jarayonida mukammalashgan modelga aylanishi nazarda tutiladi. Modellar banki tarkibi ushbu rasmda umumiy jihatdan keltirilgan. Amaliy faoliyatda ular ko’lami juda keng bо‘lib, tashkilotda marketing faoliyatining tashkil etilish darajasi, zarurati va saloxiyatiga qarab kо‘p yoki kam qullanilishi mumkin. Xozirgi paytda, kо‘plab marketing xizmatlarini taklif etuvchi firmalar tayyor holdagi modellarni kompyuter dasturlari sifatida sotmoqdalar. Shu jihatdan modellar banki doimiy kengayib borish xususiyatiga ega bо‘lib bormoqda.
Marketing borasida qaror qabul qilishni quvvatlovchi quyi tizimga bo’lgan zaruratning kelgusida ham ortib borishi tabiiydir. Chunki, axborot ko’lami va miqdorning nihoyat kо‘pligi va uni boshqarishga sarflanadigan vaqtni tejash muhim ahamiyatga ega. Modellar banki vositasida esa axborotni kayta ishlash va qaror qabul qilishda nisbatan kam xatoga yо‘l quyiladi.