Mustaqil ta'lim topshirig'i
Download 303.03 Kb. Pdf ko'rish
|
Presentation 1 (2)
|
Andijon Davlat universiteti Biologiya fakulteti 1-bosqich 104-guruh talabasi Xamidullayev Davronbekning Sitalogiya fanidan Mustaqil ta'lim topshirig'i Mavzu: • Lizosoma va uning turlari Reja: •Lizosoma tushunchasi •Lizosomaning fermentlari •Lizosomalarning muhiti •Lizosomaning xususiyatlari Lizosoma tushunchasi • Lizosoma ( grekcha : λύσις [lisis] - eritish, σώμα [soma] - tana) — hujayra organoidi, hujayra ichida oziq hazm boʻlishini taʼminlaydi. Zamburugʻlar va hayvonlar hujayrasida boʻladi. Shakli pufakchaga oʻxshash, bir membranali, diametri 0,2—0,8 mkm. Membranasi va matriksida 20 dan ortiq gidrolitik fermentlar (fosfataza, nukleazalar, katepsin, kollagenaza, glyukuronidaza, glyukozidaza va boshqalar) bor. Fermentlari kuchsiz kislotali muhitda faol. Hujayrada oʻnlab Lizosoma bor. Golji apparatida hosil boʻladi. Dastlab fermentlari passiv boʻlib, bir-lamchi Lizosoma endotsitoz pufakchalar (fagosomalar) bilan qoʻshilgach, ularning fermentlari faollashadi va yutilgan oziq moddalar hazm boʻla boshlaydi, yaʼni ikkilamchi Lizosoma — hazm vakuollari shakllanadi. Lizosoma-hujayraning oʻzini hazm qiladigan boʻlsa (avtoliz) avtofagirlovchi vakuollar (avtofagosomalar, sitolizosomalar) deyiladi. • Lizosoma yaxlit hujayra yoki hujayra oraligʻi moddalarini chiqarib tashlash (itbaliqlar dumining soʻrilib ketish, togʻay oʻrnida suyak hosil boʻlishi, yalligʻlangan joydagi toʻqimalarning yemirilishi)da ham ishtrok etishi mumkin. Ikkilamchi Lizosomalarda oziq moddalarning chala parchalanib, qoldiq moddalarning toʻplanib borishi hujayraning qariganligini koʻrsatadi. Oʻsimlik hujayrasida Lizosomalar topilmagan. Lizosomaning tuzilishi •Lizosomaning fermentlari •Lizosomalarning asosiy xarakteristikasi ular tarkibidagi gidrolitik fermentlarning akkumulyatoridir. Biyomolekulalarning keng assortimentini parchalashga qodir bo'lgan 50 ga yaqin ferment mavjud. • Bularga nukleazalar, proteazlar va fosfatazalar kiradi (ular fosfat guruh larini fosfolipid mononukleotidlaridan va boshqa birikmalardan olib tashlaydi). Bundan tashqari, ular tarkibida polisakkaridlar va lipidlarning parchalanishi uchun mas'ul bo'lgan boshqa fermentlar mavjud. • Mantiqan, bu ovqat hazm qilish fermentlarini nazoratsiz ravishda parchalanishiga yo'l qo'ymaslik uchun ularni boshqa hujayra tarkibiy qismlaridan fazoviy ravishda ajratish kerak. Shunday qilib, hujayra yo'q qilinadigan birikmalarni "tanlashi" mumkin, chunki u lizosomaga kiradigan elementlarni tartibga solishi mumkin. O'simlik hujayrasi •Lizosomalarning muhiti • Lizosomalarning ichki qismi kislotali (4,8 ga yaqin) va uning tarkibidagi fermentlar ushbu pH holatida yaxshi ishlaydi. Shu sababli ular kislotali gidrolazalar deb nomlanadi. • Ushbu hujayra bo'linmasining kislotali pH xarakteristikasi membranada proton pompasi va xlorli kanal mavjudligi tufayli saqlanib qoladi. Ular birgalikda xlorid kislota (HCl) ni lizosomaga tashiydi. Nasos organel membranasida langarlangan holda joylashgan • Ushbu kislotali pH ning vazifasi lizosomada mavjud bo'lgan turli xil gidrolitik fermentlarni faollashtirish va ularning sitozolning neytral pH darajasidagi fermentativ faolligidan - iloji boricha qochishdir. • Shu tarzda, bizda nazoratsiz gidrolizdan himoya vazifasini o'taydigan ikkita to'siq mavjud: fermentlarni ajratilgan bo'linmada saqlash va bu fermentlar ushbu bo'linmaning kislotali pH qiymatida yaxshi ishlashi. • Lizosoma membranasi sinib ketgan taqdirda ham, fermentlarning chiqishi juda katta ta'sir ko'rsatmaydi - sitozolning neytral pH qiymati tufayli. Lizosomaning xususiyatlari • Lizosomaning ichki tarkibida gidrolitik fermentlar hukmronlik qiladi, shuning uchun ular hujayra ichiga endotsitoz bilan kirib boradigan hujayradan tashqari oqsillarni hazm qilish, organoidlar va sitosol oqsillarini qayta ishlash jarayoni sodir bo'ladigan uyali metabolizmning muhim mintaqasidir. • Quyida biz lizosomalarning eng muhim funktsiyalarini chuqur o'rganamiz: molekulalarning avtofagiya bilan parchalanishi va fagotsitoz bilan parchalanishi. Download 303.03 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|