Mutaxassislarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti pedagogika va psixologiyasi

 
Suitsidal xavfni aniqlash 
Xavfdan darak beruvchi turli belgilar mavjud. Xususan, suitsidal xulq-
atvorning keng tarqalgan belgilari quyidagilar hisoblanadi:
Xayolan o’ziga ketmoq. Har bir odam uchun yolg’izlikka intilishi tabiiy va 
normal holat. Ayniqsa, o’smirlikda bu istak tabiiy hisoblanadi. O’smirlar hayot 
haqida o’ylaydilar, o’z dunyolarini, o’z makonlarini quradilar va bunga yaqin 
qarindoshlari kirishini cheklaydilar. Masalan, o’smirning xonasi eshigida “Kirish 
mumkin emas, qo’riqlanadigan hudud”, degan yozuv paydo bo’ladi. Yodda tutish 
lozimki, agarda odamovilik uzoq davom etsa, o’smir o’zi bilan o’zi bo’lib qolsa, 
do’stlaridan ajralsa, bu yakkalanish simptomi bo’lib, qanaqadir “chidab 
bo’lmaydigan” vaziyatdan qochish hisoblanadi.

---

66 
Serxarxashalik, injiqlik. Har bir odam vaqti-vaqti bilan injiq, ma’yus bo’lib 
qoladi. Bu holat o’smirlarda ob-havo, charchoq, ma’lumotlarning ko’payib ketishi, 
sevib qolganlik, maktabdagi yoki oilaviy kelishmovchiliklar sababli yuzaga kelishi 
mumkin. Agar o’smirning kayfiyatida har kuni ko’tarinkilik yoki tushkunlik kabi 
o’zgarish kuzatilsa, xavotirlanishga sabab mavjud. 
Depressiya. Bu juda chuqur emotsional tushkunlik bo’lib, har bir odamda 
o’zicha namoyon bo’ladi. O’smirlar bunday vaziyatda odamovi bo’lib qoladilar, 
yakkalanib, o’zlarining hislarini niqoblaydilar, shu sababli atrofdagilar uzoq vaqt 
uning xulqidagi o’zgarishlarni sezmaydilar. Bunday vaqtda yagona yo’l – to’g’ridan-
to’g’ri, ochiqchasiga suhbatlashish, emotsional tushkunlikning sababini aniqlash. 
Agressivlik. O’z joniga qasd qilish akti birdan g’azablanish, nafrat, qahr, 
shafqatsizlik natijasida yuz beradi. Ko’pincha, bunday hodisa suitsidentning o’ziga 
e’tibor qaratish, yordamga chaqirishga intilishi natijasida ro’y beradi. Odatda, bunday 
chaqiruv aks ta’sir beradi – atrofdagilar uni yomon ko’radi, agressiv o’smirdan 
uzoqlashadilar. Oxirgi vaqtlarda o’ziga xos bo’lmagan nafratlanish, jahldorlik, 
agressivlik kuchaygan bolalar va o’smirlarga e’tibor berish lozim.