N. A. Egamberdieva n. A. E g a m b e r d ie V a

Sug‘da 
Afrosiyob, Erqo‘rg‘on, 
Poykent; 
Xorazm da Y onboshqal’a, A yozqal’a, B ozorqal’a, Tuproqqal’a, Q o‘yqi- 
rilganqala; Chochda Qanqa, Shoshtepa, Qovunchitepa; Farg‘onada 
Axsikent, Koson, M arhamat kabi yodgorliklar, yuzlab qishloqlar 
shakllandi.
Shoshtepa Toshkent shahrining janubiy qismida, Jo ‘n kanali 
qirg‘og ‘ida joylashgan. Bugungi kunda bu hudud Sergeli tum anining 
Shoshtepa m ahallasiga qarashlidir. Yodgorlik dastlab qishloq tarzida 
shakllanib, mil.avv. II asrga kelib shahar qiyofasini ola boshlagan. 
Q ang‘ davlatining uzoq chegarasida joylashgan bo‘lib, uning shimoliy 
chegarasidagi strategik istehkom, hunarmandchilik markazi, ko‘chman- 
chi chorvador aholi bilan o ‘troq dehqonlar o'rtasida olib boriladigan 
o ‘zaro savdo aloqalari rivojida asosiy vazifani o‘tagan. Saqlanib qolgan 
qismining umumiy maydoni 300-250 m \ Ilgari u 25 
ga
maydonni 
egallagan.
Shoshtepa yodgorligida dastlab 1896 yilda N.P.Ostroumov boshchi- 
ligida Turkiston havaskor arxeologlari qazish ishlarini olib boradilar. 
Toshkent arxeologik ekspeditsiyasi 1978-1979 yillarda qazish ishlarini 
olib boradi. Shoshtepada o ‘tkazilgan tadqiqot ishlari natijasida, uning 
quyidagi bosqichlarini aniqladi:
1. Shoshtepa I-miloddan avvalgi V I-IV asrlar davri bo‘lib, B urg‘uluk 
m adaniyatining so‘nggi bosqichi davri.
2. Shoshtepa II-mil.avv.II asr bo'lib, Qovunchi I madaniyatiga o ‘tish 
davri.
102

---

3. Shoshtepa III-mil.avv. II-I asrlar bo‘lib, Qovunchi I mada-niyati 
davri.
4. Shoshtepa IV-Qovunchi II madaniyatining birinchi bosqichi, y a ’ni 
milodiy II-III asrlar.
5. Shoshtepa V-Qovunchi II madaniyatining ikkinchi bosqichi, y a’ni 
milodiy IV-VI asrlar.
6. Shoshtepa Vl-mil. VII-VIII asrlarga oid
7. Shoshtepa VII-X oxiri XII asrlardagi kulolchilik markazi sifatida 
faoliyat yuritgan Shoshtepada 
yo‘lakli aylanma devor qoldiqlari 
topilgan. M arkaziy bino hochsimon shaklda qurilgan va unga kirish 
joyida 
ravoqli peshtoq aniqlangan. Yodgorlik zamonasining nodir 
m e’moriy obidalaridan biri 
hisoblanadi. Tadqiqotchilar fikricha, 
mil.avv. II-I asrlarda shaham ing rivojlangan davri boMgan.
Shoshtepadagi tadqiqotlar chogMda tashqi savdo aloqalaridan 
guvohlik beruvchi ikkita nodir buyum topilgan. Ulardan biri fil 
suyagidan yasalgan qadahning bir boMagi bo lib, uning hajmi 5-3,5 sm 
boMgan. Unda erkak kishining siymosi q^bartma qilib tasvirlangan.
Ikkinchi bebaho topilma stil’-suyak qalam boMib, milodning I-II 
asrlariga mansubdir. Suyak qalam 15 sm uzunlikda boMib, bir tomoni 
yozish uchun uchli qilib, ikkinchi tomoni esa o ‘chirgMch uchun romb 
shaklidagi kurakcha shaklida ishlangan. Shoshtepadan topilgan topil­
m alar orasida eng diqqatga sazovorlaridan biri nuroniy m o‘ysafidning 
surati tushirilgan terrakota boMib, unda o ‘sha zamonlarda Choch yoki 
Shoshda yashagan qadimgi aholining etnik qiyofasi mujassamlashgan.