N. G. Molchanova va boshqa qator oliinlar o ‘z hissalarini qo‘shdilar. Seriyalab tokarlik stanoklar ishlab chiqarish dastlab 1929 yilda Moskvadagi „Krasniy proletariy zavodida boshlandi. О‘sha vaqt uchun progressiv b

Uchli (konsevaya) frezalar (10.1-rasm , d) pazlar, chiqiqlar, belgi chiziq bo‘yicha qiyshiq chiziqli konturlar va kopirlarga ishlov berish uchun qo£llaniladi. Uchli frezalar silindrik qismi, odatda, vint chizigki bo‘ylab joylashgan ham da yon qirralarida kesuvchi tig'larga ega b o iad i. Uchli frezalar, asosan, vertikal frezalash
dastgohlarida ishlash uchun m oljallangan, am m o ulardan gorizontal frezalash dastgohlarida ham foydalanish mumkin.
Burchak frezalar (10.1-rasm , e), odatda, asbobsoziik ishlab chiqarishida profil burchak ariqchalarini frezalashda ishlatiladi.
Shakldor frezalar (1 0 .1 -ra sm ,/) murakkab shaklli yuzalarga ishlov berish uchun m oljallangan. Shakldor frezaning profile ishlov berilayotgan detal proflliga mos b o lish i kerak. Frezalashda D = 6...110 mm diam etrii diskli frezalardan
foydalaniladi. Diskli frezalarning kesuvchi tishlari tashqi silindrik yuzada, ham da bir (bir tom onlam a) yoki (ikki tom onlam a) yon yuzalarda qilinadi. Diskli frezalar V —6... 16 mm kenglikdagi turli vazifalarni bajarishga m oljallangan ariqchalami frezerlashda foydalaniladi.
Shlitsli, qirqib tushiruvchi, shpoukali va rezbali frezalar ham
keng qoilanadi.



Jilvirlash turlari
Metallarga jilvirlash dastgohlarida abraziv asbob yordamida qirqib ishlov berish jarayoniga jilvirlash deb aytiladi. Abraziv kesuvchi asboblar ixtiyoriy joylashgan, boglovchi bilan m ahkam langan juda ko'p abraziv materiallar donlaridan tashkil topgan. Abraziv m ateriallar g'ovak jism lar bo`lib , ularning g'ovakligi asbobning butun hajmini qam rab oluvchi g;ovaklar va m ikroyoriqlar tizimi ko‘rinishida ifodalanadi. Abraziv asboblar ish va bo‘sh vuzalarning rivojlangan mikrorelyefiga ega. Abraziv asboblar bilan jilvirlash m etallarga tig‘li asboblar bilan ishlov
berilgandagiga qaraganda 1() va undan ortiq m arta tezlikda bajariladi. Jilvirlash ishlov berilayotgan zagotovka materialini qirqish burchaklarining doim iy emasligi bilan ajralib turuvchi, kokpinchaqirqish tekisligiga nisbatan noqulay yo'naltirilgan, ko‘p sonli abraziv d onlar tomonidan om m aviy ravishda jadal qirqish jarayonidir.
H ar bir abraziv doni bilan xuddi qirquvchi tish singari metalning yupqa qatlamini kesish jilvirlashning o ‘ziga xos tom oni boiib, natijada detal yuzasida cheklangan uzunlikdagi va koiidalang kesimli juda kichik maydonga ega bolgan tiiingan joy hosil boladi. Jilvirlash orqali ishlov berilgan detal yuzasi ko'plab tiiingan joylarning yig‘indisidan iborat bo`lib , ular abraziv asbobning qirquvchi yuzasida joylashgan barcha abraziv donlarning qirqish izlaridir. Jilvirlashning yana bir o'ziga xos xususiyati shuki, ayrim abraziv donlarning ishlash hududida ko'pincha poiatning erish haroratidan yuqori boig an yuqori kontakt haroratlar rivojlanadi, ishlov berilayotgan zagotovkaning hosil bo`lg an issiqlikning katta qismini
yutuvchi yuza qatlamlari sekundning mingdan birulushi davomida 150... 1500°C gacha qiziydi, keyin shunday tezlikda 20...350°Cgacha soviydi. Jilvirlashda hosil boladigan issiqlikning umumiy m iqdori tig ii asboblar bilan ishlov bergandagi issiqlik hosil b o iishiga qaraganda ancha ortiqdir. Jilvirlash detallarga uzil-kesin ishlov berishda q o ilan ilad i va R = 0,08...0,32 mkm g‘adir-budurlik va 6...7 kvalitetlar bo'yicha o ic h am aniqligiga ega bolgan yuzalar hosil qilish imkonini beradi.
Tashqi aylanma jilvirlashda jilvirlovchi charx va ishlov berilayotgan detal bir tomonga aylanadi (11.1 -rasm, a ). Jilvirlovchi charx asosiy Vchharakatni, detal esa aylanma surish J^harakatini bajaradi. Bundan tashqari, ishlov berilayotgan detal charaiing aylanish o'qiga parallel ravishda bo'ylamasiga siljiydi 5boV Har qaysi bir yoki ikkita о ‘tish oxirida charxtosh, qirqish chuqurligiga koiidalang siljiydi Sko.ns. Shu sxema bo'yicha nisbatan uzun detallarga ishlov beriladi.
Tashqi aylanma jilvirlash bilan konussimon yuzalarga ishlov berish mumkin. Kesib qirquvchi jilvirlash ham mavjud. Bunday jilvirlashda surish harakati faqat bir yo'nalishda - ishlov berilayotgan detal aylanish o ‘qiga perpendikular tarzda ta’minlanadi. Ishlov berilayotgan yuza kengligi, odatda abraziv asbob kengligidan
kichik bolishi kerak. Aylanma ichki jilvirlashda (11.1-rasm, b ) charxtosh va detal
parallel o'qlar atrofida, tegishlicha, Vuh va Vd tezlikda aylanadi. Bo'ylama surish harakati S^. va koiidalang surish harakati tashqi aylanma jilvirlashdagi kabidir. Aylanma icliki jilvirlashda ichki konussimon yuzalarga ishlov berish ham mum kin. Charxlash periferiyasi bilan yassi jilvirlashda (11.1 -rasm ,d ) yuqori aniqiikda ishlov berishga, ishlov berilgan yuzaning yuqori sifat ko‘rsatkichlariga erishiladi. bikrligi kichik bolgan detallarga ham ishlov berish mumkin.