N. I. Sodiqova, E. A. Korniyenko, M. D. Xoshimxodjayeva

Operatsion tizimni xuddi shu versiyasi ustiga o‘rnatish.

Bu usul qiyin topiladigan xatolarni to‘g‘rilash va ishlash barqarorligini oshirish uchun xizmat qiladi. Bunday o‘rnatish davomida tizimli fayllarni va operatsion tizimning ichki aloqasini qayta tiklash mumkin. Ilovalarning ishlash xususiyati saqlanadi, muammolar yo‘q bo‘ladi.

Windows operatsion tizimini o‘rnatish jarayoni har qanday usulda ham deyarli bir xil. Birinchi bosqich - o‘rnatish ustasini (master ustanovki) tayyorlash va ishga tushirish. Bunda foydala- nuvchi qatnashmaydi va joriy operatsion muhitning doirasida amalga oshiriladi.

O‘rnatishga tayyorgarlik. Bu holda «toza» qattiq diskka o‘rnatish kompyuterni yuklovchi kompakt-diskdan yuklash bilan boshlanadi (masalan, Windows XPning distributiv kompakt-diski yuklovchi hisoblanadi).

Distributiv kompakt-diskda mavjud bo‘lgan Setup dasturi o‘rnatishni boshlash uchun xizmat qiladi. Agar yuklanish kom­pakt-diskdan bajarilsa, bu dastur avtomatik yuklanishi mumkin. Xuddi shunday holat Windowsning oldingi versiyalaridan birini yangilashda bo‘ladi: CD-ROM jamlagichiga kompakt-diskning qo‘yilishi bilan o‘rnatish dasturi avtomatik ishga tushirish vosi- tasi yordamida yuklanadi.

Agar avtomatik yuklash vositasi o‘chirilgan yoki ishlatish mumkin bo‘lmasa, o‘rnatish dasturini distributiv kompakt- diskning o‘zak katalogidan topish va mustaqil ravishda ishga tushirish kerak.

3. 
   Operatsion tizimni qattiq diskdan o‘rnatish
   

Ko‘p foydalanuvchilar operatsion tizimni o‘rnatishning o‘ziga xos usullarini afzal ko‘radilar. Ular dastlab distributiv kompakt-diskning tarkibidagi barcha ma’lumotlarni qattiq diskga nusxa ko‘chiradilar. So‘ngra ular o‘rnatishni kompakt diskdan emas, balki qattiq diskka ko‘chirilgan nusxadan bajaradilar. O‘rnatishning bunday usuli muhim xususiyatlarga ega.

Nusxa olish jarayonida axborot tashuvchining o‘qish xususiyati avtomatik tarzda tekshiriladi. Agar ma’lumotlar qattiq diskka muvaffaqiyatli ko‘chirilgan bo‘lsa, ularning keyingi o‘qilishiga ishonch hosil qilish mumkin. Agar ba’zi bir sabablarga ko‘ra distributiv axborot tashuvchi barqaror ishlab chiqarilmasa, bu holat juda muhimdir.

Qattiq diskdan o‘rnatish CD-ROM jamlagichdan o‘rnatishga nisbatan ancha tez bo‘ladi. Agar keyinchalik distributiv kompakt- diskdan o‘rnatishga zaruriyat tug‘ilsa, har doim qattiq diskdagi nusxasidan foydalanish mumkin bo‘ladi. Bu drayverlarni o‘rnatish, operatsion tizimning komponentlarini qo‘shish yoki olib tashlash, muhim bo‘lgan sozlash kalitlarini almashtirish jarayonini osonlashtiradi.

Agar tizimning dastlabki yuklanishi tizimli yumshoq diskdan bajarilgan bo‘lsa, operatsion tizim o‘rnatilgandan so‘ng CD- ROM jamlagichining harfli belgilanishi o‘zgaradi. Shuning uchun distributiv kompakt-diskka keyingi murojaat qilinganda har doim manbaning qaerda joylashganiga aniqlik kiritish kerak bo‘ladi. Qattiq diskdan o‘rnatilganda bunday muammolar kelib chiqmaydi.

Windows tizimining oxirgi versiyalarida o‘rnatish dasturining o‘zi o‘rnatilishi kerak bo‘lgan fayllarning nusxasini qattiq diskka ko‘chiradi.

O‘rnatishning boshlanishi. Operatsion tizimni o‘rnatishni bajaruvchi Setup dasturi ishga tushgandan keyin, kompyuterning minimal talablarga muvofiqligi tekshiriladi. Qattiq disk hajmining bo‘sh joyi jiddiy ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib qoladi. Agar disk to‘lib qolsa va bo‘sh joy yetmasa, o‘rnatish dasturi ishini to‘xtatadi.

Dasturni o‘rnatish uchun diskdagi bo‘sh joy hajmi minimal talab qilingan hajmdan ikki barobar ko‘p bo‘lishi tavsiya etiladi, chunki o‘rnatish dasturi ish jarayonida juda ko‘p vaqtinchalik va oraliq fayllarni yaratadi.

Windows 2000/XP operatsion tizimlari oilasini o‘rnatishdan oldin fayllar tizimini tanlash kerak. Windows 2000/XP operatsion tizimi asosiy fayl tizimi sifatida NTFS ni qaraydi va shuning uchun FAT32 fayl tizimini NTFSga aylantirish to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘rnatish jarayonida bajarilishi mumkin.

Tizimni o‘rnatish dasturi qattiq diskning mantiqiy

strukturalarini tekshirishni bajaradi va jiddiy xatoliklar bo‘lganda o‘z ishini to‘xtatadi. Oxirgi tayyorgarlik operatsiyasi tugagandan keyin o‘rnatish ustasi ishga tushiriladi. Xususan keyingi barcha operatsiyalarni sichqoncha yordamida bajarish mumkin.

Katalogni tanlash. Keyingi muhim qadamlardan biri - bu o‘rnatish dasturi operatsion tizim fayllarini qaysi katalogga joylashtirishini tanlashdir. Operatsion tizimning oldingi versiya- sini yangilash sifatida bajarilgan o‘rnatishda yangi operatsion tizim oldingi versiya joylashgan katalogga o‘rnatiladi.

Agar operatsion tizim «toza» diskka o‘rnatilsa, o‘rnatish dasturi ikkita variantni taklif qiladi: standart katalogga o‘rnatish (C:\Windows) yoki boshqa yerga o‘rnatish. Standart katalogdan foydalanish afzalroq, chunki ba’zida boshqa katalogga o‘rnatish vaqtida ishonchli hal qilib bo‘lmaydigan g‘alati muammolarga duch kelinadi.

Windows 2000/XP operatsion tizimlari ko‘p tizimli muhitda qo‘llanilishi mumkin va avval yaratilgan tizimlar bilan parallel o‘rnatish imkoni bor. Bu usuldagi o‘rnatishdan keyin operatsion tizimni tanlash dastlabki yuklanish boshlanganda ochiladigan maxsus menyudan bajariladi. Ko‘p tizimli kompyuterni yaratishdan oldin yangi operatsion tizimni o‘rnatish uchun boshqa katalogni tanlash kerak, aks holda yuklanuvchi tizimni tanlash imkoni yo‘qoladi.

O‘rnatish variantini tanlash. Keyingi qadam - o‘rnatish variantini tanlashdan iborat. Agar Windows 98/Me operatsion tizimi o‘rnatilayotganda qattiq diskda nisbatan avval yaratilgan

operatsion tizim mavjud bo‘lsa, o‘rnatish dasturi avtomatik tarzda yangilash ish tartibiga o‘tadi. Bunday vaziyatda o‘rnatish ish tartibi shunday tanlanadiki, unda operatsion tizim komponentlarining joriy to‘plami saqlanadi.

Windows 2000/XP operatsion tizimini o‘rnatish jarayoni bir necha farqlarga ega. Ulardan eng muhimi, ikkilangan yuklamali tizimni tashkil qilib, yangi operatsion tizimning eski operatsion tizim bilan birga parallel ishlash imkonining mavjudligidir. Shuning uchun foydalanuvchi yuklanishning boshlang‘ich bosqichida eski tizimni yangilashni yoki yangi tizimni o‘rnatishni tanlashi mumkin. Eski tizimni yangilashning maqsadi - mavjud bo‘lgan dasturni, ma’lumotlarni va sozlashlarni saqlab qolishdir. Operatsion tizim ishlab turganda yangi tizimni o‘rnatishdan foydalanish esa ikkilangan yuklamali tizimni tashkil qilish uchun qo‘llaniladi.

Windows XP ni o‘rnatish dasturi moslashuvchanlikka qat’iy talablarni ko‘rsatadi. Eski tizimni yangilash imkonini hamma konfiguratsiyalarga ham taqdim qilavermaydi.

Keyingi bosqich har qanday o‘rnatilayotgan tizim uchun fayllarni nusxa ko‘chirishdan iborat. Nusxa ko‘chirish foydalanuvchining aralashuvisiz, avtomatik tarzda bajariladi. Bu bosqich 15-20 minut davom etab, kompyuterning avtomatik qayta yuklanishi bilan tugaydi. Kompyuter qayta yuklanganidan keyin yangi operatsion tizim ilk marotaba ishlashni boshlaydi.

Kompyuter bir marta qayta yuklangandan so‘ng yangi tizim o‘rnatilgan, ammo konfiguratsiyalanmagan bo‘ladi. U o‘zini-o‘zi sozlaydi va kompyuterning apparat komponentlariga bog‘liqlikni bajaradi. Drayverlarni o‘rnatish, Bosh menyuni (Главное меню) shakllantirish va shunga o‘xshash operatsiyalarni bajarishni amalga oshiradi. Bu bosqich bajarilish vaqtida kompyuter bir necha marta qayta yuklanadi. Natijada foydalanuvchi operatsion tizimning ishlashi uchun «yangi» Ishchi stolga ega bo‘ladi.

4. 
   Drayverlarni o‘rnatish va apparat komponentlarining ishlash xususiyatini tekshirish
   

Windows operatsion tizimining boshqaruvi ostida kompyu- terning apparat komponentlarining ravon ishlashi uchun uni o‘rnatishning o‘zi kifoya emas. Ular ham xuddi shunday mos keluvchi drayverni o‘rnatish va sozlashning tarkibida bo‘lgan mantiqiy «ro‘yxatdan o‘tish»lari kerak.