N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazаkov, M. X. Ashurov

GAZNI ADSORBTSION TOZALASH - nordon komponent (H
2
S, CO
2
) 
larni, oltingugurt, organik birikma va boshqa aralashmalarni adsorbent orqali 
singdirib selektiv yo’l bilan so’rib olish. Bu neft va gaz ishlab chiqarish 
korxonalarida keng foydalaniladi. 
SUVNING GAZ TARKIBI TAHLILI - suvda erigan gazlarni tahlil qilish. 
Ularning miqdori gaz hajmining yig’indisiga nisbatan foizlarda yoki mg/l da 
ifodalanadi. 
YER OSTI SUVLARI TAHLILI - suvning kimyoviy va gaz tarkibini, 
sifatini, fizik, biologik va texnik xossalarini aniqlash. Kimyoviy tahlil yo’li bilan 
vodorod kontsentratsiyasi, suv mineralizatsiyasi, mikroelementlar, kamyob 
elementlar, shuningdek radioaktiv elimentlar miqdori aniqlanadi. Suvda erigan 
gazlar, og’ir uglerodlar va geliyning miqdori hajmi foizda yoki mg/l da 

---

209 
ifodalanadi. Fizik xossalaridan suvning solishtirma og’irligi, zichligi, harorati, 
tiniqligi, rangi, mazasi, xidi aniqlanadi. Suvning biologik xossalari bakteriologik 
usullar bilan ifodalanadi. Suvning texnik xossalaridan suvdagi ionlarning 
koagulyatsiyasi, zangsizlanish qobilyati, suvning siziluvchanligi, yemiruvchanligi 
va yumshatuvchanligi o’rganiladi. 
ANOMALIYALI QOVUSHQOQ NEFT - o’zining oqishi bo’yicha 
Nonyutonning qovushqoqlik ishqalanish qonuniga bo’ysinmaydigan neft. 
AREOMETR - suyuqlik zichligini o’lchaydigan asbob. Areometr doimiy 
og’irlikli va doimiy hajmli bo’ladi. Doimiy og’irlikli areometr bilan o’lchashda 
zichlik areometrning suyuqlikda botish darajasiga qarab aniqlanadi. Doimiy 
og’irlikli areometr bilan zichlikni o’lchashda uni suyuqlik halqasimon 
tamg’asigacha botiriladi shunda suyuqlik zichligi palladan olingan yoki unda 
qo’yilgan toshlar bilan aniqlanadi. Areometr uvalanuvchan jinslarni granulometrik 
tahlil qilishda ham keng qo’llaniladi. 
BOSIM - biror jism sirtiga tik yo’nalishda ta’sir qiladigan kuchlar 
shiddatligini ifodalovchi miqdor. Jism sirtiga tik ta’sir qiladigan kuchlar bosim 
kuchlari hisoblanadi. Masalan, suyuqlik yoki gazning quduq devoriga ta’siri.
BITUM - uglevodorod birikmalarining oksidlanmagan qismlardan iborat 
bo’lib, qora, timqora rangli, yengil uchuvchan, yonuvchan. Masalan, neft, 
asfaltlar, tog’ bitumi va shu kabilarning umumiy nomi.