Namangan davlat universiteti fizika-matematika fakulteti fizika kafedrasi

dF=adm=a_pdv=fdv,

bunda f- proporsionallik koeffisenti bo’lib, unga massa kuchining hajmiy zichligi deb ataladi. Suyuqlik muvozanat holatda bo’lganda massa kuchining hajmiy zichligi bosimning gradentiga teng bo’ladi. Gidrostatikaning umumiy vazifasi muvozanatdagi suyuqlikning idish devoriga yoki suyuqlikka tushurilgan jismlarga ta’sirini, suyuqlik egallagan hajmda gidrostatik bosmning tarqalish qonunlarini hamda har hil qurulma elementlariga rinch turgan suyuqlikning ta’sir kuchlarini aniqlashdan iboratdir. Suyuqlikka botirilgan jismga ikkita kuch: vertical pastga yo’nalgan P og’irlik kuchi va vertical yuqoriga yo’nalgan F_A Arximed kuchi ta’sir qiladi. U vaqtda bu kuchlarning ta’sirida katta kuch tomonga harakat qiladi. Bunda quyidagi uch hol bo’lishi mumkin:

Agar jismning og’irligi P Arximed kuchi F_A dan katta (P>F_A) bo’sa jism F=P-F_A pasga yo’nalgannatijalovchi kuch ta’sirida suyuqlikda cho’ka boshlaydi.

Agar ismning og’irligi P Arximed kuchi F_A ga teng (P=F_A) bo’lsa, jismga ta’sir qiluvchi natijalovchi kuch nolga teng F=0 bo’lgani uchun jism suyuqlikning ixtiyoriy joyida muvozanatda, ya’ni muallaq holatda bo’ladi.

Agar jisning og’irligi P Arximed kuchi F_A dan kichik (P< F_A) bo’lsa, jism F= P-F_A natijalovchi yuqoriga yo’nalgan kuch ta’sirida suyuqlikdan qalqib chiqadi va suzib yuradi. Suyuqlik yuzida suzib yuruvchi jismning og’irligi bu jism siqib chiqargan suyuqlik hajmining og’irligiga teng bo’ladi. Ideal suyuqlik harakatini ikki hi1 usul bilan tekshirish asosida harakat qonuniyatlarini aniqlash mumki

Birinchi usul: suyuqlikning alohida zarrcha harakatini kuzatish asosida vaqtning har bir momentida bu zarrachaning o’rnini va tezligini, shu bilan suyuqlik barcha zarrachalarining traektoriyalarini ham aniqlash mumkin. Lekin juda qulay bo’lgan ikkinchi usulda, suyuqlik zarrachalarini kuzatmasdan fazoning alohida nuqtalarini kuzatib, shu nuqtalardan suyuqlik zarrachalari qanday tezlik bilan o’tayotganini qayd qilib borish yo’li bolan suyuqlik harakatining qonuniyatlarini tushuntirish mumkin.

Bu usulga Eyler usuli deyiladi. Agar fazonimg bitta nuqtasi emas, balki har bir nuqtalari kuzatilib, vaqt qayd qilinsa, suyuqlik tezliklari taqsimotining oniy manzarasi-tezliklari maydoni hosil bo’lai. Suyuqlikning tezlik maydoni oqimi zichliklari deb ataluvchi zichliklar bilan tasvirlanadi. Oqim zichliklari deb, shunday egri zichliklarga aytiladiki, uning har bir nuqtasida tezlik vektori v urunma ravishda yo’nalgan bo’ladi. Oqim zichliklari yordamida tezlik yo’nalishinigina emas, uning qiymatini ham ifodalash mumkin. Suyuqlik oqimi yo’nalishiga perpendikulyar bo’lgan birlik uyzadan o’tgan oqim zichligining soni, ya’ni oqim chiziqlarining sirt zichligi suyuqlik zarracha tezligiga proporsional bo’ladi. Demak, oqim zichliklarining sirt zichligi qancha katta bo’lsa, tezliklar maydoni shuncha kuchli, ya’ni suyuqlik zarracha tezligi shuncha katta bo’ladi. Eyler usuliga binoan ihtiyoriy harakatda suyuqlikning har bir nuqtadagi tezligi fazo nuqtasining koordinatalari va vaqtga bog’liq bo’ladi.