Namangan davlat universiteti informatika kafedrasi

Ғ&В->Z
Va F va B ni o'rnatishga qaror kiladi.
2-qadamda, tizim F faktni yoki ma'lumotlar bazasidan yoki qoidalar orasidan qidirishga harakat kiladi. S & D —>F qoidani topgandan so'ng S va D faktlarning mavjudligini o'rnatish kerakligiga qaror qiladi.
3 – 5 qadamda tizim S ni topadi, D haqida xulosa olishdan avval A ni topadi.
6-8 qаdаmdа D ni o'rnatish uchun uchinchi qoida bajariladi, keyin F ni o'rnatish uchun ikkinchi qoida va eng so'ngida asosiy maqsad, Z faktining mavjudligini o'rnatish uchun birinchi qoida bajariladi.
Masalada bir nechta mumkin bulgan variantlar (mansablar) ichidan birini tanlash kerak bulgani uchun uni echish uchun o’ylashlarning teskari zanjiridan foydalanish mumkin. Xaqiqatda esa javob ma'lum. Direktorning oldidagi odam unga yaxshi taassurot ko’rsatish uchun bor kuchi bilan xarakat qilmoqda. Agar ushbu odam direktorni qoniqtirsa unga tegishli mansabni tanlash kerak. Direktor da'vogarga shunday savollar berishi kerakki, ularning javobi to’gri xulosaga kelishiga yordam bersin. Xullas masala qo’yiladi. Endi uni aniq, namoyon qilish kerak. Bunday masalalarni izohlash uchun yechimlar daraxti deb ataluvchi diagramma ishlatiladi. Yechimlar daraxti fikr yuritishni kuzatishga va kerakli ko’rsatmalarni beradi. Diagramma yechimlar daraxti deb ataladi, chunki ular rostakam daraxtga o’xshab shoxlarga ega. Daraxtning shoxlari mantiqiy xulosalar bilan tugatiladi. Ko’rilayotgan masala uchun xulosa shundan iborat bo’ladiki, direktor ishga kirayotgan kishi uchun mansab, taklif qiladimi, agar «xa» bo’lsa unda qanaqasiga. Xamma masalalar keyin, va ularni ko’z oldiga keltirish qiyin (yoki ularni yechish uchun ES ishlatiladimi). Yechimlar daraxti ushbu qiyinliklardan o’tishga yordam beradi. Birinchi rasmda ishga qabul qilish yechimlar daraxti ko’rsatilgan. Ko’rinib turibdiki, diagramma cho’qlar deb ataluvchi to’rtburchak va doiralardan iborat. Cho’qqidilarga tegishli raqam qo’yiladi. Cho’qqilarga ushbu raqamlar orqali borish mumkin. Chuqilarni ulab turuvchi chiziklar, yoylar yoki shoxlar deb ataladi. Savollarni o’z ichiga oluvchi doiralar, yechimlar chuqdisi deb ataladi. Turtburchaklar diagramma maqsadini o’z ichiga oladi, ular mantiqiy xulosalar deb ataladi.

>2 <2

< 3,5



йўқ
ха ха
ха ≥3,5


ха
6.1-rasm. Lavozimni tanlash uchun yechimlar daraxti
Chiziqlar diagramma yo'nalishini ko'rsatadi. Ko'pchilik cho’qqilar boshka cho’qqilar bilan birlashtiruvchi bir nechta shoxlardan iborat. Cho’qqidan chiqish shoxchasi tekshirish sharti bilan cho’qqida turuvchi tanlov bilan ajratiladi.
Masalan, (6.2-rasm) 5 cho’qqi, o’z ichida ikki xil javobga ega savol mavjuddir. Shuning uchun yozuv davomida ishtirokchining o’rtacha baxosi tanlangan bir shoxga ega bo’ladi. Agar o'rtacha ball 3.1 eki 3.1 dan kam bo'lgani uchun birinchi yo'nalish tanlab olinadi. Programmada avval o'rtacha balldan pasti uchun o'zgaruvchi chiqariladi, keyin unga qiymat yuklanadi. Aytish mumkinki cho’qqilar o'zgaruvchilardan tashkil topgan. Yo'llar esa ularga mos ravishda o'zgaruvchilarga qiymat yuklanadigan shartlardir. Muammolar sohasi uchun qoidalar ishlab chiqarilgandan keyin, bu shartlar qoidaning shartli qismi (AGAR) bo'ladi. To’rtburchaklar qismiy yoki to’liq xulosalarni o’z ichiga olgan. Masalan, 8-rasmdagi to'rtburchak savolga javobni tashkil etishi mumkin, da'vogarlarga ish taklif qilinadimi? Teskari fikr yuritish amalga oshirilgan sistemaning umumiy maqsadi - yakuniy javobni olish. Birinchi rasmdagi to'rtburchakdagi savollarga javoblar-da'vogarga mansab beriladimi degan lokal maqsad bo’lishi mumkin. Lekin bu cho’qqi chiquvchi shoxlarga xam ega va albatta u orqali keyingi mantiqiy xulosaga yo'l bo'lishi mumkin. Oxirgi holat uchun, chiquvchi shox shartlariga ega emas va u yagona, aytiladiki cho’qqi boshqa maqsadga yo’naltirilga lokal xulosaga ega. Lokal xulosa -qoidaning shartli qismini tashkil etuvchisidir.