Namangan davlat universiteti raxmatova xayrixon ashiraliyevna pedagogik diagnostika

“Mental xarita” (yoki “Idrok xaritasi”) metodi (Toni Byuzen) - kreativ 
fikrlash jarayonining sifatini yaxshilash maqsadida xotirani kuchaytirishga xizmat 
qiladigan metod.
Metodika – aniq belgilangan maqsadga erishish yo‘lida, ma’lum vazifalarni 
bajarishda foydalaniladigan pedagogik faoliyatning tashkiliy shakllari, metodlari 
va vositalari jamlanmasi hisoblanadi.
Metod (qad. yun. “μέθοδος”– yo‘l, usul; yun. “methodos” – tadqiqot yo‘li, 
usuli) – muayyan maqsadga erishish uchun ma’lum yo‘lni, tartib yoki tizimga 
solingan faoliyat usulini tanlash; ta’lim (tarbiya) maqsadiga erishishning yo‘li, 
usuli; doimiy ravishda rivojlanib va shaklan o‘zgarib boradigan usul yoki uslublar, 
usullar va qadamlar, harakatlar. Mazkur tushuncha turlicha talqin qilinadi. 
Jumladan, 1) faoliyat usuli; 2) qandaydir faoliyat usullarining majmui; 3) harakat 
usuli yoki ko‘rinishi; 4) harakat tizimi; 5) ta’sir ko‘rsatish yo‘li; 6) maqsadga 
erishish uchun tashkil etilayotgan harakat.
Me’yordan og‘ish (lot. “defectus” – kamayish, nuqson) – bolaning mo‘tadil 
rivojlanishida buzilishlarni keltirib chiqaruvchi jismoniy, ruhiy, ixtimoiy yoki 

---

217
pedagogik nuqsonlar. Ijtimoiy sub’ektlar, jumladan, o‘quvchilar o‘rtasida turli 
jihatdan “me’yordan og‘ish” holatlari kuzatiladi. Ular: 
Jismoniy og‘ish – shaxsning fiziologik o‘sishi va salomatligida 
kuzatilayotgan nuqsonlar bo‘lib, asosan, tibbiy ko‘rsatkichlar (tananing 
og‘irligi, bo‘yi, hajmi va hokazolar) bilan bog‘liq holda namoyon bo‘ladi.
Ijtimoiy og‘ish – individning to‘laqonli shaxs bo‘lib shakllanishiga 
to‘sqinlik qiluvchi holatlarning mavjudligi. 
Pedagogik og‘ish – uzluksiz ta’lim tizimining majburiy bosqichlarida 
umumiy (kasbiy) fanlari asoslarini o‘zlashtirishda ta’lim standartlari 
talablarini zarur va minimal darajada bajarmaslik yoki bajarishni 
istamaslik. 
Ruhiy og‘ish – aqliy faoliyatni tashkil etish, psixologik holatni 
boshqara olish qobiliyatining butunlay yoki ma’lum darajada yo‘qotilishi.