54
1. Nomlarni ifodalovchi (yaxlit) shkala. Mazkur shkalani o‘lchashdan ham
ko‘proq tasniflash deb hisoblash to‘g‘ri bo‘ladi. Unga ko‘ra barcha ob’ektlar
qandaydir belgisi (farqlari)ga ko‘ra guruhlarga ajratiladi.
Bu belgilar tajriba
natijalarini qayta ishlashda qulaylik yaratish maqsadida ma’lum son (kod)
bilan
ifodalanadi. Nomlarni ifodalovchi (yaxlit) shkalada ob’ektlar o‘rtasida hech
qanday munosabat yuzaga kelmaydi.
Masalan: o‘quvchilar ikki toifaga ajratiladi va quyidagicha ifodalanadi: qizlar
– 01; o‘g‘il bolalar – 02.
Ijtimoiy tartibning buzilish holatlari: dars jarayonida – 1; ko‘chada – 2; uyda – 3.
2. Tartibni ifodalovchi (darajali) shkala. Bu shkala turli ob’ektlarni
ularning qandaydir belgisi yoki xususiyatlariga ko‘ra farqlash uchun xizmat qiladi.
Tartibni ifodalovchi (darajali) shkalaga o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va
malakalarini belgilashga yordam beradigan 5 balli (baholi) tizim misol bo‘la oladi.
Bu turdagi shkala o‘qitish jarayonidagina samarali qo‘llansa-da,
uni shaxsning
boshqa sifatlarini
miqdoriy baholashda, ya’ni, tarbiya jarayonida qo‘llashda
muayyan qiyinchiliklar yuzaga keladi.
Muayyan tartibga asoslanadigan shkalalashning turli shakllari mavjud (13-rasm):
2.1. Darajali shkala (qatorlar bo‘yicha ajratuvchi shkala). Bunda
o‘rganilayotgan ob’ektlar qatorlarga (tartibli holda) qandaydir
sifatning aks etish
darajasi (holati)ga ko‘ra joylashtiriladi. Odatda, 1-qatorga nisbatan yuqori darajada
namoyon bo‘lgan sifat joylashtiriladi va unga yuqori ball beriladi (son
qiymati
ixtiyoriy tanlanadi). So‘ngra egallagan o‘rniga ko‘ra
nisbatan past baholangan
ob’ektlar joylashtiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
