Namangan Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakulteti geografiya yo’nalishi geo-au-19 301-guruh talabasi Aminjonov Kamoliddinning

Tojikiston g’arbdan O’zbekiston, shimoldan Qirg’iziston, janub va sharqiy tomonlardan Afg'oniston va Xitoy davlatlari bilan chegaralanadi. Respublikaning hududi baland, past, yassi tog’lar, qir-adirlar, daryo vodiyo’lari, soy bo’yo’lari, tekislik va past tekisliklardan iborat. “Dunyo osmoni” deb nomlangan, serqirra baland cho’qqilarga boy bo’lgan Pomir tog'i va uning O’rta Osiyoning boshqa davlatlari bilan tutashib ketgan Hisor, Zarafshon, Oloy tog’ tizmalari ham shu zamindadir.

Mamlakatning iqtisodiy geografik o’rni xalq xo’jaligini rivojlantirishga ta’sir ko’rsatib turadi. Birinchidan uning birmuncha rivojlangan O’zbekiston va Tojikiston davlatlari bilan katta masofada chegaralanganligi tashqi iqtisodiy aloqasida muhim o’rin tutadi. Bu narsa ayniqsa Markaziy Osiyo davlatlarining hamkorlikda olib borayotgan hozirgi igtisodiy siyosatiga mos tushadi. Ikkinchidan, Tojikistonnnng nisbatan janubda joylashganligi, iqlimiy resurslarning agrosanoat majmuini rivojlantirishga ijobiy ta’sir ko’rsatib turishi, kon-qazib olish sanoatini rivojlantirih uchun tabiy-resurs omili sifatida ko’pgina rangli metall ruda konlariga ega ekanligi.

Mamlakatning iqtisodiy geografik o’rni xalq xo’jaligini rivojlantirishga ta’sir ko’rsatib turadi. Birinchidan uning birmuncha rivojlangan O’zbekiston va Tojikiston davlatlari bilan katta masofada chegaralanganligi tashqi iqtisodiy aloqasida muhim o’rin tutadi. Bu narsa ayniqsa Markaziy Osiyo davlatlarining hamkorlikda olib borayotgan hozirgi igtisodiy siyosatiga mos tushadi. Ikkinchidan, Tojikistonnnng nisbatan janubda joylashganligi, iqlimiy resurslarning agrosanoat majmuini rivojlantirishga ijobiy ta’sir ko’rsatib turishi, kon-qazib olish sanoatini rivojlantirih uchun tabiy-resurs omili sifatida ko’pgina rangli metall ruda konlariga ega ekanligi.

1-misol. Shimoliy va Janubiy Tojikistonning baland tog’lar bilan bir-biridan uzilib qolganligi mamlakatning temir yo’l va avtomobil yo’lidagi ichki aloqalarini o’zga davlatlar orqali amalga oshirishni taqozo qilgan. Masalan, mamlakatning poytaxti Dushanbedan Shimoliy eng yirik shahar Xo’jandgacha bo’lgan masofa 320 km ga teng bo’lgani holda, bu masofadan uch marta ko’p bosib o’zga davlat (O’zbekiston orqali Markaziy Osiyo davlatlari ichida eng ko’pligi va boshqa ichki omillar uning iqtisodiyotiga ijobiy ta’sir ko’rsatib turadi. O’z navbatida Tojikiston IGO’ning salbiy tomonlari ham mavjud. Hududining materikning ancha ichkarisida-baland tog’lik zonada joylashganligi uchun u sayyoramizdagi rivojlangan mamlakatlardan uzilib qolgan. Shuningdek, mamlakat hududining ko’p qismini tog’lar egallaganligi uchun u sharqiy, janubi-sharqiy qismida joylashgan davlatlar bilan iqtisodiy hamkorlik qilishda tabiiy ravishda qiyinchiliklarga duch kelgan. Hattoki Respublika hududining o‘zi ham baland tog’lar bilan o’nlarcha marta bo’linib qolganligi davlatnint umumiy taraqqiyotida tabiiy to’siqdir.