Namangan muxandislik texnologiya instituti pul va banklar

2-MAVZU. KREDITNING ZARURLIGI, MOHIYATI VA FUNKSIYALARI TURLARI VA SHAKLLARI.
1. Kredit iqtisodiy kategoriya sifatida. Kreditning zarurligini belgilovchi omillar.
2. Kreditning mohiyati. Kreditning funksiyalari. “Kredit” tushunchasining mazmuni.
3. Kreditning prinsiplari.Kreditning zarurligini belgilovchi omillar.
4.Kapitalning doiraviy aylanishi va aylanishi.
5. Aholining kreditga bo‘lgan talabining paydo bo‘lishi. Davlatning kredit resurslariga bo‘lgan talabining paydo bo‘lishi. Kreditning shakllari.
6. Kredit qonunlarining zarurligi va ob’ektivligi.
7.Kreditning xarakterli va xususiyatli belgilari
8. Kreditning qayta taqsimlash va muomala vositalarini yaratish funksiyasi.
Tayanch iboralar: kredit, iqtisodiy munosabat, tamoyillari, xarakterli tomonlari, xususiyatlari, qiymat xarakati,


1. Kredit iqtisodiy kategoriya sifatida. Kreditning zarurligini belgilovchi omillar.
,,Kredit” –so‘zi lotincha ,,credit” so‘zidan olingan bo‘lib ishonch degan ma’noni anglatadi. Kredit – bu pul va tovar shaklidagi resurslarni qaytarib berishlik, muddatlilik va foiz to‘lashlik shartlari asosida berish natijasida yuzaga keladigan qiymatning harakatidir. Kredit munosabatlarining subekti bo‘lib kreditor va kredit oluvchi hisoblanadi, kreditning obekti bo‘lib pul va tovar hisoblanadi.
Bank kreditining obekti bo‘lib pul mablag‘lari hisoblanadi. Tijorat kreditining obekti tovarlardir. Hozirgi kunda kreditning sudxo‘rlik shakli mavjud emas, bu shakl kredit munosabatlarining dastlabki shakllanish bosqichlarida mavjud edi.
Kredit insoniyatning buyuk kashfiyoti hisoblanadi:

1. 
   Kredit xo‘jalik yurutuvchi sub’ektlar faoliyatini rivojlantirish imkonini beradi.
   
2. 
   Kredit mamlakatning eksportning salohiyatini yuksaltirish imkonini beradi.
   
3. 
   Kredit iqtisodiyotdagi to‘lovning uzluksizligini ta’minlash imkonini beradi.
   
4. 
   Kredit davlatning o‘z funksiyalarini bajarilishini taminlashda muhim o‘rin tutadi.
   
5. 
   Kredit aholining turmush farovonligini ta’minlsh imkonini berdi.
   

Kredit o‘zining aniq prinsiplariga ega.

1. 
   Qaytarib berishlilik prinsipi;
   
2. 
   Muddatlilik prinsipi;
   
3. 
   Foiz to‘lashlilik prinsipi;
   
4. 
   Ta’minlanganlik prinsipi.
   

Kreditlar odatda birinchi toifali garov ob’ektlari bilan ta’minlanadi. (er, oltin va boshqa metallar)

5. 
   Maqsadlilik prinsipi.
   

Kreditnin zarurligini belgilovchi omillar.
1) Kreditning zarurligini belgilovchi eng asosiy omil bu kapitalning doiraviy aylanishi va aylanishidir.
P-ishlab chiqarish vositalari…..ishlab chiqarish jarayoni-T`-P`
bu jarayonnig takrorlanishi capital aulanmasi deyiladi
2) ayrim tarmoqlarda ishlab chiqarishning mavsumiy harakterga ega ekanligi.
3) davlat budjetining defitsitinig mavjudligi.
4) aholining turmush farovonligini ta’minlashning zarurligi.
Kreditning ob’ekti ikkitaga bo‘linadi:
-pul mablag‘lari;
-tovarlar.
Bank kreditlarni pul mablag‘lari shaklida beriladi.
Ob’ekti tavar bo‘lgan kredit tijorat krediti deyiladi. Bunda sotilgan tavarlarning puli kechiktirib to‘lanadi ya’ni ma’lum muddat o‘tgandan so‘ng to‘lanadi. Tijorat krediti odatda tijorat vekseli bilan rasmiylashtiriladi.
Hozirgi davrda bank kreditlarini berish tizimi tijorat kreditlari berish tizimiga qaraganda yuksak darajada rivojlangan. Buning asosiy sababi pulning yuqori likvidli akti ekanligidir.
Kreditning sub’ektlari bo‘lib quydagilar hisoblanadi.

• 
  Banklar;
  
• 
  nobank kredit tashkilotlari, kredit uyushmalari, lombardlar, mikromoliyalash tashkilotlari, kredit korperativlari va boshqalar;
  
• 
  korxonalar;
  
• 
  jismoniy shaxslar;
  
• 
  davlat;
  
• 
  davlat organi;
  
• 
  halqaro moliya kredit tashkilotlari.
  

Kredit-qiymatning harakati bo‘lib pul va tavar ko‘rinishidagi mablag‘larni qaytarib berishlilik, muddatlilik va foiz to‘lashlilik asosida berish natijasida yuzaga keladi.
Kredit orqali jamiyatimizda quyidagi ijobiy natijalarga erishish mumkin: