Namunalash turlari va usullari

Izlov quduqlarini tasodifiy to’r bo’yicha joylashtirish. Izlov quduqlarini tasodifiy to’r bo’yicha joylashtirish strategiyasi tasodifiy sonlar jadvali bo’yicha quduqlarni joyini aniqlashni ko’zda tutadi. Bunda hech qanday geologik bilimlarni zarurligini inkor etadi, ya’ni izlash haqiqatdan “yovvoyi mushuk” usulida burg’ilashga qaratiladi. Izlashga bunday yondoshuv izlov ishlarining an’anaviy strategiyasiga qarama-qarshi, lekin uni ko’rib chiqish bir qator qiziqishlarni namoyon qiladi. G. Menarda va D.Shermanning tadqiqotlari bilan AQShning yirik konlarini ochilish tarixi misolida izlov quduqlarini tasodifiy joylashtirish, xususan yirik konlar mavjud bo’lganda AQSH neft va gaz sanoatining real tarixidagiga nisbatan izlashning ahamiyatli katta samaradorligiga olib kelishi mumkinligini ko’rsatishgan.
Amaliy faoliyatda bu usul maxsus foydalanilmagan. Bu usulning modifikatsiyalangan varianti ishonchli geologik-geofizik bashoratlashni amalga oshirish mumkin bo’lmagan sharoitlarda izlov ishlarini loyihalashda qo’llanilishi mumkin.
Har xil turdagi tutqichlarda izlash va baholash quduqlarini joylashtirishning tavsiya etiladigan sistemalari
Izlash va baholash quduqlarini antiklinal tutqichlarda joylashtirish. Birinchi guruhga antiklinal, braxiantiklinal, gumbazsimon va chiziqli cho’zilgan burmalar hamda ko’p gumbazli ko’tarilmalardagi tutqichlar birlashtirilgan.
Izlov burg’ilashga ishonchli tayyorlangan antiklinal va braxiantiklinal burmalarda gumbaz turidagi uyumlarni ochish uchun tuzilmaning gumbazida bitta quduqni burg’ilash yetarli (rasm).

rasm. Antiklinal tutqichlarda izlov quduqlarini joylashtirish sxemasi. а – tuzilmaning gumbazidagi yagona quduq; b – ikki-uchta quduqdan iborat bo’ylama profil; v – uchta quduqdan iborat diagonal profil; g – radial profillar; d – barcha gumbazlar to’liq to’lgan zonada va ko’p gumbazli tuzilmalarda tutqichlarning maksimal to’lish zonasida.
Izlov qavati (qavatlari) gorizontlarining regional mahsuldorligi tasdiqlangan rayonlarda tuzilmalar izlov burg’ilashga ishonchli tayyorlangan va tutqichlarning to’lish koeffitsiyenti birga yaqin bo’lganda tuzilmaning gumbaz qismida bir vaqtni o’zida bir nechta (lekin uchtadan ortiq emas) izlov quduqlarini burg’ilashga ruxsat beriladi.
Tor, chiziqli cho’zilgan burmalarda izlov burg’ilashni yoki ikki-uchta quduqdan iborat bo’ylama profil bilan (b-rasm), yoki uchta quduqdan iborat diagonal profil bilan (v-rasm) amalga oshirish maqsadga muvofiq.
Gumbazsimon burmalarni radial profillarda joylashgan uchta quduq bilan izlagan ma’qul (g-rasm). Birinchi quduq tuzilmaning gumbazida burg’ilanadi, keyingilari uchnur sistemaning ikkita profilda joylashtiriladi. Uyumni bir me’yorda qoplab olish va SNK yoki GSK holatini aniqlash maqsadida bu quduqlar izlov burg’ilash qadamini hisobga olgan holda turli gipsometrik belgilarda joylashtiriladi.
Ko’p gumbazli tuzilmalarda izlash barcha tutqichlarni to’lish darajasini aniqlovchi uchastkalarda quduqlarni ilgarilab burg’ilash yo’li bilan amalga oshiriladi. Bunday uchastkalar ko’tarilmalarning ko’p gumbazli tutashish zonasi hisoblanadi. Birinchi quduq gumbazda joylashtiriladi, keyingilari – barcha gumbazlarning to’liq to’lgan zonasi va tutqichlarning maksimal to’lish zonasida (d-rasm). Tutqichlarning to’lish koeffitsiyenti past bo’lganda quduqlar navbati bilan burg’ilanadi.