Научный вестник. ФерГУ

Ijtimoiy gumanitar fanlar
IQTISODIYOT
636
2022
kelavermaydi.realizatsiya aslida eng muhim bosqich. Hairdo oldindan buyurtma berib tursa, biznes
tez rivojlanadi.
Yana bir muhim xizmat borki, tadbirkor, xo‘jalik yurituvchi, umuman hamma-hamma unga
muhtoj. Buxgalteriya (kitob yuritish) hisobi deyiladigan bu san’atga uncha e’tibor berilmasligi
ishsizlikka, kambag‘allikka, bankrotlikka olib boradi. Buxgalteriya hisobi va hisoboti barcha fan va
san’atlardan yetuk turadi. Chunki, unga hamma muhtojdir. Insonlar va xo‘jalik yurituvchilar bilan
Davlat o‘rtasidagi munosabatlar faqat soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar orqali tartibga solinadi.
Soliqlarni to‘g‘ri, qonun talablari bo‘yicha behato xisoblab chiqarish va to‘lab boorish
buxgalteriya hisobi yordamida amalga oshiriladi. Chunki, faqat birgina buxgalteriya xisobi aniq,
tasdiqlangan hujjatlarga asoslanib ish yuritadi. Uni reja, majburiyat, musobaqa, obro‘, e’tibor degan
tushunchalar qiziqtirmaydi.
Ayniqsa, 2022 yildan boshlangan halqaro buxgalteriya hisobi va hisoboti standartlariga
o‘tishi, bu ximzatni yanada yuqoriga ko‘tardi. Sababi, endi valyuta kursi o‘zgarishi, bozor narhi
hisobotlar asosini tashkil etadi. Eskirish hisoblab bo‘linib, qiymati “0” so‘m bo‘lib qolgan avtomobil
yoki bino, dastgohning bozozr qiymati bir necha million so‘m bo‘lishi mumkin. Biz qimmatbaho deb
yurgan narsaning bozor bahosi juda past bo‘lishi mumkin.
Buxgalteriya hisobi yo‘lga qo‘yilsa, yashil makondagi past bo‘yli tutchalarimiz ham
raqamlashtirilib (nomerlanib) asosiy vosita sifatida ro‘yxatga olinadi. Axborot texnologiyalarini
qo‘llab, buxgalteriya hisobini kompyuterda yuritilishi uning mavqeini pasaytirmaydi. Yanada
oshiradi. Davlat budjetiga to‘lovlar, debitor, kreditorlar bilan hisob kitoblar yanada operativlashadi.
Har bir mehnat yoshdagi fuqarolarning mehnat daftari yuritilayotgani, pensiya jamg‘armasiga
ijtimoiy soliq o‘z vaqtida, to‘liq o‘tkazilayotgani doimiy nazoratda bo‘ladi. Mardikor bozorlar
bo‘lmaydi. Ish bajartirmoqchi bo‘lgan kishi buyurtma qiladi. Normalovchi mutaxassis borib ish hajmi
va to‘lovini aniqlaydi. Talabgorning qo‘liga schot (to‘lov hujjati) beradi. Ish sharoiti, tushlik, boorish,
kelishning hisobi yuritiladi.
Shu natijaga kelish uchun yashil makon ichida tezroq ko‘p tarmoqli tutchilik biznesini tashkil
qilib, ortiqcha ishchi kuchi tushunchasini kun tartibidan chiqarib, inson sha’nini ulug‘lashda
mahallalar faolligiga erishishimiz kerak. Arzon ishchi, xorijda ishlovchi kabi tuhunchalar ham
muomaladan chiqishi kerak. Davlat idoralarining vazifasi ko‘p. Biz o‘zimiz mahalla boshqaruvi bilan
yangi, serdaromad, ekologik toza, hech kimga va hech narsaga zarari tegmaydigan biznes – naf
keltiruvchi faoliyatlarni boshlashimiz kerak. Matbuotda, ommaviy va labaratoriya mashg‘ulotlarida:
yer, suv, mablag‘, ruxsat talab qilmaydigan xususiy bizneslar haqida mashg‘ulotlar berishimiz
zarur. Xususiy biznes yakka tartibdagi tadbirkorlik, kichik xususiy korxona, yirik xususiy korxona
bo‘lishi mumkin. Shular jumlasida oilaviy xususiy bizneslar ham bor. Oilaviy biznesning eng yaxshi
jihati, daromad o‘rtada taqsimlanmaydi. Oilaviy xususiy biznesga mos keladigan eng yaxshi
imkoniyat yashil makon ichidagi xususiy tutchilikdir.