Navoiy davlat konchilik va

3. Korxona faoliyatining ichki va tashqi muhiti
Ichki muhitning o‘zaro aloqalari natijasida tayyor mahsulot paydo bo‘ladi, ishlar bajariladi va xizmat ko‘rsatiladi, ya’ni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilgan ishlab chiqarish va mehnatga haq to‘lash faoliyati yuzaga keladi.
Korxona faoliyatining ichki muhiti iqtisodiy ishlab chiqarish tashkiloti xossalarining namoyon bo‘lish shakllari va xususiyatlarini aks ettiradi, buning natijasida u o‘z faoliyati natijalari bo‘yicha jamiyat ehtiyojlarini qondiradi va shuningdek tashqi sharoitlarga javob beradi, ularga va boshqa omillarga moslashadi.
Ichki omillar (sub’ektiv) insonning muayyan faoliyati bilan bog‘liq. Ular menejerlar va xodimlarning harakatlariga to‘liq va to‘liq bog‘liqdir. Tadbirkorlik sub’ekti ichki muhit omillarini bilishi va aniq boshqaruv qarorlari orqali ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga ta’sir qilishi kerak.
Ichki muhit omillarining modellari korxona strategiyasiga va ushbu omillarni boshqarish qobiliyatiga qarab turli xil variantlarga ega bo‘lishi mumkin.
Tarkibiy elementlarning ro‘yxati juda keng: mulk huquqi; atrof-muhit; strategiya korxona resurslarini taqsimlashda ushbu nisbatni belgilashga qaratilgan harakatlar majmui sifatida; korxonaning tashkiliy tuzilmasi; resurslardan maqsadli foydalanishni o‘z ichiga olgan texnologiya; hokimiyat va uning manfaatlariga ta’sir qilish huquqidan foydalanish; tashkiliy va iqtisodiy madaniyat jamiyatda shakllangan ideallar, qadriyatlar, ma’naviy an’analar, inson xulq-atvorining normalari va qoidalari.
Korxonalarning tashqi muxit bilan aloqasi ularning tashqi tizimga chiqishida ro‘y berib (resurslarni jalb qilish, ularning qiymatini aniqlash, xom ashyo, material va yoqilg‘ining o‘z vaqtida etkazib turilishi va hokazo), tashqi muhitga ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlar oqimi yordamida ta’sir ko‘rsatish jarayonida namoyon bo‘ladi, raqobat omili, ijtimoiy omillar, siyosiy omil, demografik omil, marketing, xalqaro omil.
Korxonalar faoliyati samaradorligini aniqlab beruvchi tashqi muhit – bu, birinchi o‘rinda mahsulot iste’molchilari, xom ashyo va boshqa material etkazib beruvchilar, shuningdek davlat organlari hamda korxonaga yaqin joyda yashovchi aholi hisoblanadi.
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektning faoliyati natijalari asosan tashqi muhit bilan belgilanadi. Iqtisodiy faoliyatga ta’sir qiluvchi tashqi omillar iqtisodiy qonunlarning ta’sirini aks ettiradi. Tizimli yondashuv nuqtai nazaridan har qanday korxona uchlik jarayonini amalga oshiradi, xususan: tashqi muhitdan manbalarni olish; resurslarni mahsulotga (ish, xizmat) aylantirish; mahsulotni tashqi muhitga qaytarish.
Ishlab chiqarishni avtomatlashtirish - energiya, materiallar yoki ma’lumotlarni olish, konvertatsiya qilish, uzatish va foydalanish jarayonlarida inson ishtirokini to‘liq yoki qisman almashtirish uchun texnik vositalardan foydalanish. Alohida operatsiyalarni va jarayonlarni qamrab oladigan qisman avtomatlashtirish va butun ish tsiklini avtomatlashtirish mavjud. Avtomatlashtirilgan jarayon insonning bevosita ishtirokisiz amalga oshirilsa, ular ushbu jarayonni to‘liq avtomatlashtirish haqida gapirishadi.
Avtomatlashtirish darajasi mexanizatsiya darajasi bilan bir xil ko‘rsatkichlar bilan tavsiflanadi. Bu ishlab chiqarishni avtomatlashtirish koeffitsienti, ishlarni avtomatlashtirish koeffitsienti va mehnatni avtomatlashtirish koeffitsienti. Ularning hisob-kitobi o‘xshash, ammo avtomatlashtirilgan ish yordamida amalga oshiriladi.
SHunday qilib, ishlab chiqarishni kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish bu barcha ishlab chiqarish sohalarida, operatsiyalar va ish turlarida o‘zaro bog‘liq va bir-birini to‘ldiruvchi mashinalar, asboblar, asboblar, jihozlarni keng joriy etishdir. Bu ishlab chiqarishni jadallashtirishga, mehnat unumdorligini oshirishga, ishlab chiqarishdagi ishchi kuchining ulushini kamaytirishga, mehnat sharoitlarini engillashtirishga va yaxshilashga, mahsulotlarning mehnat zichligini pasaytirishga yordam beradi.

XULOSA
O‘zbekiston iqtisodiyotining turli tarmoq va sohalarida turli xil mulkchilik shakliga ega bo‘lgan 300 mingta xo‘jalik faoliyati yurituvchi sub’ekt mavjud bo‘lib, ulardan qariyb 280 mingini kichik korxonalar hamda mikrofirmalar tashkil etadi. Korxonalarning eng katta qismi savdo va umumiy ovqatlanish (34%), qishloq xo‘jaligi (41%), sanoat (9,4%) va qurilish (56%) sohalarida ro‘yxatga olingan. Jami korxonalar miqdorida nodavlat sektorining salmoi katta bo‘lib, 82 %ni tashkil qiladi.
Zamonaviy korxona-mustaqil xo‘jalik yurituvchi sub’ekt bo‘lib, ularning ishlab chiqarish vositalari va boshqa mulklari rejali iqtisodiyot sharoitlaridagidek davlatning o‘zigagina tegishli bo‘lmaydi. SHu sababli korxonalar mulkchilik shakliga ko‘ra, davlat va nodavlat, tarmoq belgilariga ko‘ra, mashinasozlik, energetika, metallurgiya, neft’ va gaz sanoati, qurilish kompleksi, oziq-ovqat, engil sanoat, savdo va hokazolar, ishlab chiqarish miqyosi va xodimlar soniga ko‘ra, yirik, mikrofirma va kichik, faoliyat yuritish muddatiga ko‘ra, uzluksiz, mavsumiy va uzlukli korxonalarga bo‘linadi.
Korxonalar faoliyati samaradorligini aniqlab beruvchi tashqi muhit – bu, birinchi o‘rinda mahsulot iste’molchilari, xom ashyo va boshqa material etkazib beruvchilar, shuningdek davlat organlari hamda korxonaga yaqin joyda yashovchi aholi hisoblanadi.
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektning faoliyati natijalari asosan tashqi muhit bilan belgilanadi. Iqtisodiy faoliyatga ta’sir qiluvchi tashqi omillar iqtisodiy qonunlarning ta’sirini aks ettiradi. Tizimli yondashuv nuqtai nazaridan har qanday korxona uchlik jarayonini amalga oshiradi, xususan: tashqi muhitdan manbalarni olish; resurslarni mahsulotga (ish, xizmat) aylantirish; mahsulotni tashqi muhitga qaytarish.