Navoiy innovatsiyalar instituti innovatsiyalar fakulteti

Avtosamosvallar.
Karyer avtosamosvallari konstruktiv tuzilishi buyicha ikkita asosiy guruxga ajratiladi: avtosamosvallar va avtopoezdlar- yarim pritsepli tyagachlar va pritsepli tyagachlar.
Avtosamosval – ramasiga o’rnatilgan mustaxkam konstruktsiyali kuzovga ega bo’lgan avtomobil bo’lib, orqaga yoki yonga yuk tushiradi.
Avtopoezd – bir yoki bir necha pritsepli yoki yarim pritsepli avtomobil-tyagachdir. Avtopoezdning ishga belgilanishiga qarab yarim pritsep kuzovi tagidan, orqadan yoki yonidan yuk tushiradi.

Avtomobil transporti turlari:

a) orqaga yuk to’kuvchi samosval; b) tagidan
yuk to’kuvchi pritsepli tyagach; v) orqadan yuk tushiruvchi yarim pritsepli tyagach.
Ochiq kon ishlarida ishlatishning maxsus sharoitlari karyer avtosamosvallari konstruktsiyasiga quyidagi talablarni qo’yadi: ekskavatorda yuklanayotganda zarb kuchlariga chidamli bo’lishligi uchun mexanik qismlarning yuqori mustaxkamligi; yuklash va yuk tushirish ishlari texnologik jarayonlari davomiyligini qisqartirish uchun kuzovning soda va qulay bo’lishi; qisqa kon zaboylari sharoitida samarali ishlashi
uchun yuqori manevrli bo’lishi; joyning og’ir relьefli sharoitlarida va sifatsiz yo’llarda xarakatlanishga yuqori chidamlilik va xarakatchanlik; kar’er sharoitiga mos bo’lgan uzoq davomli qiyaliklarda ish davrini qisqartirish uchun avtosamosval yetarli tezligini saqlay olishi yoki yetarli tormozlash kuchiga ega bo’lishi kerak.
Yuqorida sanab o’tilgan talablar kar’er avtomobillarining ishga belgilanishiga qarab ularning komponovka sxemalarini va asosiy parametrlari aniqlaydi.
Konstruktiv nuqtai nazardan qaralsa ruxsat etilgan yuklanishlarda orqadan yuk tushiruvchi ikki o’qli avtosamosvallarni yaratish maqsadga muvofiqdir. Chunki bunda konstruktsiya soddalashadi, ishonchlilikni, tortish-dinamikasi sifatini va manevrni oshiradi. Yengil yuklarni (ko’mir, slanets) tashishda kuzov xajmining katta bo’lishi talab etiladi, bu esa avtopoezdlar yoki tagidan yuk tushiruvchi avtosamosvallarni yaratishni taqqazo etadi.