Navoiy texnika-iqtisodiyot kasb-hunar kolleji

MENEJMENT JARAYONIDA AXBOROT VA KOMMUNIKATSIYA
Reja:

1. Axborot va uning boshqarishdagi roli.

2. Boshqarish tizimidagi axborot aloqalari: tashqi va ichki axborot.

3. Axborotlarning turkumlanishi.

4. Kommunikatsiya tushunchasi va jarayonlari.
1. Axborot va uning boshqarishdagi roli

Iqtisodiy axborot axborotlarning muhimi hisoblanib, turli tumandir. U qandaydir tizim (korxona, tashkilot va h.k.)ning ishlab chiqarish-xo’jalik faoliyati haqidagi ma’lumotlar majmuasidan iboratdir.

Iqtisodiy axborotni ishlab chiqish uchun nisbatan oddiy algoritmlar, mantiqiy operatsiyalar (tartibga solish, tanlab olish, tuzatuv kiritish)ni arifmetikadan ustivorligi, dastlabki va natijaviy ma’lumotlarni jadvalli shaklda berilishi xosdir.

Shuni ta’kidlash zarurki, axborotni ishlab chiqishning barcha bosqichida qo’llaniladigan axborotning o’lchovi mavjud emas. Yagona imkoniyat – ishlab chiqilayotgan belgilar sonini, ya’ni axborotning hajmini hisobga olish qoladi. Bu miqdor faqat axborot jarayonlarining tashqi tomonini aks ettiradi.

Iqtisodiy axborotning birligi, o’zaro aloqasi, dinamikligi uning muhim alomatlari bo’ladi.

Iqtisodiy axborot bir qator hususiyatlarga ega:

• 
  U taqdim etishning diskretli shakliga ega va moddiy manbalarda aks ettiriladi;
  
• 
  Albatta raqamli materialga ega qiymatiy, tabiiy va boshqa ko’rsatkichlar tizimidan foydalanadi;
  
• 
  Uning uchun katta hajm, guruhlarning ko’p martaligi, uzoq saqlanishlik, davriylik xosdir.
  

Iqtisodiy axborot alohida xabarlar bilan, ya’ni ayrim rekvizitlar ko’rinishida shakllanadi. Ular rekvizit-alomatlar va rekvizit-asoslarga bo’linadi.

Har bir asos o’zining alomatlari bilan barcha iqtisodiy ko’rsatkichni tashkil qiladi. Alomatlar ro’yxatini nomenklatura deb atash qabul qilingan. Nomenklaturadagi har bir alohida ma’no (miqdor) alohida qator bilan – nomenklaturaning o’rni bilan beriladi.

Iqtisodiy axborotning tasnifi uni o’rganishni osonlashtiradi.

Har qanday nomenklatura uchun uning barqarorlik koeffitsiyenti, ya’ni doimiy axborotning o’zgaruvchanining hajmiga nisbati muhimdir.

Iqtisodiy axborotning ommaviyligi, ya’ni belgilangan vaqt ichida o’zgaruvchan axborotlarning ular nomlarining soniga nisbati uning eng muhim hususiyatidir.

Murakkablik koeffitsiyenti operatsiyalar sonining ko’rsatkichlar nomlarining soniga nisbatidan iboratdir.

Transformatsiya (o’zgartirish) koeffitsiyenti – dastlabki ko’rsatkichlar sonining natijaviy va oraliqlar soniga nisbatidan iboratdir.

Axborotlarga asoslangan, maqsadi oldindan belgilangan va shu maqsadga erishish dasturi ishlab chiqilgan boshqariluvchi jarayonga maqsadli ta’sir ko’rsatish - qaror qabul qilish deb ataladi. Qarorning shakllanish jarayoni esa – qaror qabul qilish jarayoni deb yuritiladi. Tashkilotni boshqarish doirasida mehnat taqsimotiga muvofiq qabul qilinadigan qarorlar boshqaruvning u yoki bu vazifasiga kiradi.

Tashkilotni boshqarishning yuqorida ko’rib chiqilgan tizimi albatta, unga kibernetik nuqtai nazardan yondoshuviga ko’ra belgilangan. Agar boshqaruv tizimi haqida ayrim mavhumliklarsiz gapiradigan bo’lsak, yuqorida qayd etilganlardan tashqari tashkilotning boshqaruv tizimiga uning tashkiliy tarkibi, xodimlar, vazifani bajarish choralarini ko’rish, tashkilotning ichki madaniyati va hokazo omillar ta’sir ko’rsatadi.

Kelib chiqish manbaasiga bog’liq ravishda axborot tashqi va ichki axborot turlariga bo’linadi. Tashqi axborot tashqi muhitdan alinadigan xabarlardaniborat bo’ladi. Bular jumlasiga yuqori tashkilotlar farmoyishlari, reja topshiriqlari, mahsulotni sotish shartlari haqida axborotlar kiradi. Ichki axborot haqida axborotlar kiritilishi mumkin.