Nayza uloqtirish texnikasini o`rgatish

4-vazifa.
Yugurib kelishdan nayzani uloqtirishga o`tish texnikasini o`rgatish.
Vositalar.
1.Chalishtirma qadamlarda tahlid qilish.
2.Chalishtirma qadamdan nayza uloqtirishni tahlid qilish va uloqtirish.
3. Nayzani orqaga tortgan xolda yugurib kelib uloqtirish.
Metodik kursatmalar yugurib kelishdan nayza uloqtirishga utish chalishtirma qadam vaqtida amalga oshiriladi. Buni bajarishda eng muximi kuch berishni yugurish bilan kushib olib borishda tezlikni yuqotmay turib snariyaddan maksimal va tez o`tib ketishdir.
Chalishtirma qadamni tezlatish uchun avvalo chap oyoqda tez depsinish lozim.
5-vazifa.
Nayza bilan yugurish va nayzani orqaga borish texnikasini o`rgatish.
Vositalar.
1.Nayzani elka ustida ushlagan xolda bir maromda va tez yugurish.
2.Yurish va sekin yugurish paytida nayzani orqaga tortish.
3.Shu mashqning o`zini yugurib kelishni tezlashtirayotib bajarish.
Metodik kursatmalar.
Nayza bilan yugurib kelish texnikasini oldingi vazifalarini xal qilish jarayonida bir yo`la o`rganish mumkin.
6-vazifa.
Nayzani yug`urib kelib uloqtirishni o`rgatish.
Vositalar
1. Nayzani dastlabki qisqa yugurib kelishdan uloqtirish.
2. Yugurishni tezlashtirgan xolda nayzani uloqtirish.
3. Belgilangan uzoqlikdan tuliq yugurib kelib nayza uloqtirish.
Metodik kursatmalar .
Qisqa yugurib kelib nayzani uloqtirishdan oldin 2-4 qadamdan uloqtirishga tahlid qilish kerak. Bu mashqni yengil tosh yoki tup bilan bajarish mumkin.
7-vazifa.
Nayza uloqtirish elementlarini takomillashtirish.
Vositalari.
1.Nayzani 3-5 qadamdan yugurib kelib uloqtirish.
2.Tuliq yugurib kelib nayzani shamol yo`nalishiga nisbatan turli tomonga uloqtirish.
Metodik ko`rsatmalar
Nayzani yugurib kelib uloqtirishning asosiy sxemasini o`rgangandan keyin ohirgi qadamlar harakatining ritmlarini, nayzani orqaga yoborish usuli, yugurib kelish uzunligi, va uning optimal tezligi aniqlashtiriladi.
Nusxalarning o'lchami, shakli, minimal og'irligi va og'irlik markazi IAAF qoidalari bilan tartibga solinadi. Erkaklar uchun uning uzunligi 2,6 dan 2,7 metrgacha, og'irligi erkaklar uchun 800 gramm va ayollar uchun 2,2-2,3 metr va 600 gramm bo'lishi kerak. Og'irlik markazida tortish moslamasi, odatda kabel mavjud. Asbob otish bilan bog'liq boshqa fanlardan farqli o'laroq (to'p, disk va bolg'a), bajarish qoidalari IAAF tomonidan belgilanadi va boshqa turdagi otish texnikasiga ruxsat berilmaydi. Nayzani elkama-elka yoki yelka harakati bilan uloqtirish kerak, bundan tashqari, sportchining orqa tomonini harakat yo'nalishiga to'g'ri yo'naltirishga ruxsat berilmaydi. Amalda, bu uloqtiruvchining, shuningdek, disk otuvchining aylanishini taqiqlaydi. Shu sababli, nayza uchun quti dumaloq emas va minimal uzunligi 30 metr va kengligi 4 metr bo'lgan yo'l bo'lib, otish uzunligini o'lchash boshlanadigan yoy bilan tugaydi. Ushbu yo'lni ko'tarib, ishtirokchilar tezlikka erishadilar, ular uloqtirishdan tashqari nayza bilan ham o'tadilar.
Qurilma yo'lning kamon uchidan 28,96 graduslik burchakni qoplaydigan sektorga tashlanadi. Natija faqat nayzaning boshqa qismi sirtga tegmasligi uchun erga urilsagina hisobga olinadi. Masofa nayzaning uchidan yoyning boshigacha o'lchanadi. Turli musobaqalarda har bir ishtirokchi 3 dan 6 tagacha urinish huquqiga ega va ko'p sonli sportchilar bilan har bir kishi 3 ta urinishni amalga oshiradi va faqat birinchi 8 ta eng yaxshi natijani ko'rsatganlar qo'shimcha 3 urinish huquqiga ega. g'olibni efirga uzating.
1-yil 1986-aprelda IAAF qurilmaning uchini tiqmasdan qo‘nishi natijasida yuzaga kelgan qoidabuzarliklarning ko‘payishi tufayli misollar dizaynini o‘zgartirishga qaror qildi. Sportchilar va murabbiylarning doimiy noroziliklari boshqaruv organlarini qurilmaga tegishli tuzatishlar kiritishga majbur qiladi. Bu xavfsizlik nuqtai nazaridan ham qilingan, chunki 100 metrdan oshiq masofadan otish juda keng tarqalgan. Nusxalarni o'zgartirgandan so'ng, og'irlik markazi 4 santimetr oldinga siljiydi va ularda aerodinamikani kamaytirish uchun xiralashadi. Bu o'zgarishlarning barchasi uning ancha oldinroq tushishiga olib keladi va uning parvoz uzunligi 10% ga qisqaradi, ammo deyarli har bir urinishda aylanma tepa erga qulab tushadi. Ba'zi nayza ishlab chiqaruvchilari nayzalarning uchlariga teshik va chuqurchalar qo'shib, parvozga yaroqliligini yaxshilashga harakat qilishadi. Shu tariqa Sepo Rati jahon rekordini o‘rnatdi – 96,96 metr, biroq keyinchalik bu urinish haqiqiy emas deb topildi. Yangi nusxa kiritilgandan so'ng, hozirgacha barcha yozuvlar o'chirildi va yangilarini yozish boshlanadi. Nayza uloqtirishda yuqori natijalarga erishish uchun yaxshi mustahkamlanish, moslashuvchanlik, atletika va to‘g‘ri bajarish texnikasi talab etiladi. Intizom sprinterning mahoratini va og'ir atletika kuchini talab qiladi. Odatda, nayza shaklidagi temir mashg'ulotlarda ishlatiladi, ammo sportchining kuchi va moslashuvchanligini oshirish uchun ancha og'irroq og'irlik bilan. Stretch va sprinting mahorati nayza uloqtiruvchilarga soatiga taxminan 113 kilometr tezlikda otishga yordam beradi. Otishning bosqichlari quyidagicha. Sprint, oyoqlarini kesib o'tish va nayza uloqtirish kamalakka yetib borishdan oldin bajarilishi kerak va qoidabuzarlik darhol noto'g'ri urinishga olib keladi.
Xulosa
Yengil atletikada nayza uloqtirishlarning asosiy maqsadi sport uskunalari ya’ni; yadroni, diskni, nayzani, va granatani iloji boricha uzoq masofaga uloqtirishdir. Uloqtirish tezkor-kuch yo‘nalishdagi atsiklik mashqlardan tuzulgan.
Sport uskunalarining uzoq uchushi boshlang‘ich tezlikka uchish burchagiga, havo qarshiligiga, yerning tortib kuchiga (tezlanish, og‘irligi kuchi) bog‘liq bo‘ladi. Sport uskunalarini uloqtirish yengil atletikada har xil usullar bilanbajaraladi: bosh orqasidan (to‘p granata nayza) uloqtirish, aylanib uloqtirish (disk bosson), itqitish (yadro).
Uloqtirishning asosiy vazifasi boshlang‘ich tezlik kuchlanishini ko‘paytirish hisobiga uning tezlik olishiga yordamlashishdir . yengil atletikadagi uloqtirishda snariyatni tezlik olishini uchta ketma-ket bosqichi mavjud.
«Uloqtiruvchi -snariyad» tizimini tezlik olishi.
Gavdaning tezlik olishi.
Snariyadga bevosita ta’sir ko‘rsatuvchi gavda qismlarining tezlik olishi.
Uloqtirishlar ketma-ket beshda qismga ajratiladi: Snariyadni ushlash, tezlanish olish uchun yugurishga tayyorlanish va yugurish, final kuchlanishga tayyorlanish, ya’ni snariyadni quvib o‘tish, final kuchlanishi, qo‘ldan snariyad chiqarish va uning uchushi. Snariyadni ushlash, sportchining unga kuchlanish berishini ta’minlashi zarur. Tezlanish olishning asosiy vazifasi snariyad harakati uchun boshlang‘ich tezlik berish bo‘lib, yugurish, aylanish yoki sakrashlar orqali amalga oshiriladi. Final kuchlanishning tayyorgarlik ko‘rish snariyadni quvib o‘timsh tos va oyoqlar gavdaning yuqorigi qismini hamda qo‘l orqali bajariladi.


Adabiyotlar:

1. 
   Kun L. Vseobshaya istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta : Per. Svenger. M.: Raduga, 1982..
   
2. 
   Olivova V. Lyudi i igri. U istokov sovremennogo sporta. - M.: FiS, 1985.
   
3. 
   Stolbov V.V. Istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta. - M.: FiS, 1975.
   
4. 
   L. Kun «Vseobshaya istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta»; Moskva 1987.
   
5. 
   Krushilo YU.S. «Xrestomatiya po istorii drevnego mira» Moskva 1980g.