Neft va gaz konlari geologiyasi va geofizikasi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLII VA O‘RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI
“NEFT VA GAZ KONLARI GEOLOGIYASI VA GEOFIZIKASI”
KAFEDRASI
"Neft va gaz geologiyasi" fanidan



"Neft va gaz geologiyasi" fanidan
KURS LОYIHАSI
Mavzu: Zilzilalarning geografik tarqalishi

Guruh: _____________

Bajardi: ________________
Qabul qildi:________________

Toshkent 2023

Reja:
KIRISH
1. ZILZILALAR HAQIDA UMUMIY MA'LUMOT
1.1. Zilzilalar sabablari
1.2. Kelib chiqish mexanizmi
1.3. Zilzilalar turlari
1.4. Zilzilaning geografik tarqalishi
2. ZILZILA BASHORATI
2.1. Prognoz
2.2. Antiseysmik chora-tadbirlar
Xulosa

KIRISH
Zilzilalar eng dahshatli tabiiy ofatlardan biri bo'lib, nafaqat halokatli halokatga olib keladi, balki o'nlab va yuz minglab odamlarning hayotiga zomin bo'ladi. Zilzilalar har doim o'zining kuchliligi, oldindan aytib bo'lmaydiganligi va oqibatlari bilan dahshatga sabab bo'lgan. Bunday hollarda odam o'zini "Xudoning g'azabi" kuchiga berilgandek his qiladi. Inson ongida eng o'zgarmas bo'lgan yer osmoni to'satdan harakatchan bo'lib chiqadi, u to'lqinlar bo'lib ko'tariladi va chuqur daralarga bo'linadi.Ma'lum katta raqam halokatli zilzilalar, ular davomida qurbonlar soni minglab odamlarni tashkil etdi. 1556 yilda Xitoyda, Shensi provinsiyasida sodir bo'lgan dahshatli zilzila 830 ming kishining o'limiga olib keldi va yuzlab minglab odamlar jarohat oldi. 1755 yilda Portugaliyadagi Lissabon zilzilasi 60 mingdan ortiq odamning hayotiga zomin bo'ldi. 1923 yilda Messina zilzilasi - 150 ming; 1976 yilda Xitoyda Tangshan - 650 ming. Bu achinarli ro'yxatni davom ettirish mumkin. Armanistonda 1888-yil 7-dekabrda Spitak zilzilasi natijasida 25 mingdan ortiq kishi halok boʻldi, 250 ming kishi yaralandi. 1995 yil 28 mayda Saxalin shimolida kuchli zilzila Neftegorsk shahrini vayron qildi, u erda 2000 dan ortiq odam halok bo'ldi.Yer sharining turli burchaklarida va har xil kuchdagi zilzilalar doimiy ravishda sodir bo'lib, bu ulkan zilzilaga olib keladi moddiy zarar va aholi orasida qurbonlar. Shu sababli, turli mamlakatlar olimlari zilzila xarakterini aniqlash, uning sabablarini aniqlash va eng muhimi, uni bashorat qilishni o'rganishga urinishlaridan voz kechmaydilar, afsuski, alohida holatlar bundan mustasno, bu hali mumkin emas.
Zilzila bashorati hozirda ulardan biri hisoblanadi eng dolzarb muammolar yer haqidagi fanlar, ko'p jihatdan er fizikasining asosiy vazifalaridan biridir. Zilzilalar - mantiya va litosferaning juda tez elastik tebranishlari va ular natijasida yuzaga keladigan silkinishlar yer yuzasi 3 dan 750 km gacha bo'lgan chuqurlikdagi markazlarda mexanik energiyaning portlovchi chiqishi paytida sodir bo'ladi. Zilzila manbai - tog' jinslarining ma'lum bir hajmi bo'lib, unda ularning dinamik yorilishi tektonik deformatsiyalar jarayonida to'plangan kuchlanishlar ta'sirida sodir bo'ladi.Prognoz deganda kelajakdagi zilzilalar sodir bo'ladigan joy va vaqtni bashorat qilish tushuniladi, bu ularning mumkin bo'lgan kuchi va Yer yuzasida namoyon bo'lish xususiyatini ko'rsatadi. Kuchli silkinishlar vaqtida bashorat qilish muammosini shakllantirishga urinishlar ko'plab mamlakatlarda, ayniqsa halokatli zilzilalar bilan bog'liq.
Bugungi kunga kelib, kuchli zilzilalar sodir bo'lish vaqtini bashorat qilish imkoniyati ko'p sonli hodisalar - yaqinlashib kelayotgan zilzilalarning prekursorlari, bashorat qilish ehtimoli ko'plab instrumental kuzatishlar bilan tasdiqlanishi mumkin bo'lgan kashfiyotlar tufayli sezilarli darajada oshdi. Shunga qaramay, zilzilalarni bashorat qilish sohasidagi tadqiqotchilar hamjamiyatida halokatli zilzilalarning jismoniy asoslangan, ishonchli instrumental qayd etilgan prekursorlari mavjudligiga shubhali qarash shakllangan, ular asosida vaqt, joy, va kelajakdagi voqealarning kuchi.