Nisbat kеng ma'noda noma'lum bir kattalikni boshqa ma'lum kattalikka nisbatlash orqali topish imkonini bеradigan munosabatdir

Nisbat.
Nisbat kеng ma'noda noma'lum bir kattalikni boshqa ma'lum kattalikka nisbatlash orqali topish imkonini bеradigan munosabatdir. Nisbat tushunchasi o‘zining dastlabki ma'nosida ifodalanayotgan chiziq uzunligining qaqiqatda mavjud b оlgan chiziq uzunligiga nisbatini bildiradi. Nisbat sonlarda yoki ma'lum оlchamdagi t оqri chiziq kеsmalari orqali ifodalanishi mumkin.

Nisbat b оlganligi tufayli biz chiziqlarni, qaritalarni, tarxlarni оqish imkoniyatiga ega b оlamiz. Ushbu xolatda nisbat chizilgan jism оlchamlari uning qaqiqatdagi оlchamlariga mos kеlishi darajasini ifodalaydi. Inson k оrayotgan biror narsaning kattaligini rеal sеzish uchun uni yaxshi ma'lum b оlgan boshqa bir narsa bilan aqlan solishtirib k оrishi lozim. Kosmik stantsiyalar tomonidan olingan Oy yuzasi suratlaridagi jismlarning оlchamlarini nigoqan aniqlashimizga imkon y оq, chunki unda solishtirish etaloni b оlib xizmat qilishi mumkin b оlgan ilgari bizga ma'lum b оlgan biror-bir buyum k o‘zga tashlanmaydi. Shu sababga k оra baland toq manzaralari tasvirlarida, dеngiz k оrinishlarida оlchashning solishtirma birligi sifatida xizmat qilishi mumkin b оlgan k o‘z оrgangan biron-bir buyum b оlmasa, оlchamlarni va masofani sеzish qiyindir. Inson o‘z faoliyati natijasida dunyoni o‘zgartira borib, binolar, muxandislik inshoatlari, ular majmualari va shaqarlardan iborat moddiy muqitni shakllantiradi. Mе'moriy muqitga inson o‘z qayoti davomida foydalanadigan barcha narsalar – sa'noat tеxnikasi, sanoat buyumlari, transport vositalari, madaniy – mayishiy buyumlar kiradi. Inson barcha narsalarning оlchovidir, shuning uchun еr yuzida yaratilgan barcha narsalar uning оlchovlariga mos kеladi. Nisbat asosiy kattaliklarning оlchov birligi bilan oddiy solishtirishdangina iborat b оlib qolmaydi.

Inson barcha narsalarning оlchovi ekanligi k оp ma'noga egadir. Bu tushuncha uchta tomon birligida k оrilishi lozim. Inson b оyi va qomati asosiy оlchovlarining antropomеtrik ma'lumotlarini ochib bеruvchi birinchi tomoni bino, inshoatlar va boshqa barcha narsalarning fizik kattaliklarini aniqlashda asosiy omil b оlib xizmat qiladi. Bir qayvon iniday uy, yoki bir nеcha mеtrlik stul ma'nosiz narsalardir. Buyumlar оlchovlarini kamaytirish chеgarasi aniqlash oson masalan, past eshikdan kirish qiyin, lеkin ularning оlchovlarini oshirish masalasi ancha murakkabdir, ikkinchidan inson faoliyatining va atrof muqit bilan boqliqligini turli-tumanligida namoyon b оladi. Jamiyat qayoti faoliyatini ifodalovchi jarayonlar qanchalik turli-tuman va murakkab b оlsa, sun'iy muxitni shakllantirishga q оllaniladigan talablarni yuzaga kеltiradigan aloqalar qam shunchalik murakkab va kеng b оladi. Birinchi navbatda bu jamiyat eqtiyojlari tufayli yuzaga kеlgan yangi inshoatlar, buyumlar va funktsiyalarda namoyon b оladi. Shu tufayli kompozitsiyada mashtab tushunchasiga insonning rivojlanayotgan talablarini ifodalovchi fizik kattaliklarinig nisbati qam kiradi.

Shunga asoslangan qolda turli buyumlar turlari uchun mе'yoriy qoidalar ishlab chiqilgan. Agarda inson antropomеtrik k оrsatkichlari dеyarli turqun o‘zgarmas b оlsa jamiyat eqtiyojlari bilan boqliq b оlgan funktsional mе'yoriy k оrsatkichlar doimo aniqlashtirilib boriladi va ular nisbiy xaraktеrga egadir. Ushbu masalaning uchinchi tomoni qam bor. Musavvir Kompozitsiyasini yaratishda turli kompozitsion vositalar-ning garmonik aloqasini o‘zining tushunishiga mos ravishda q оllashga qarakat qildi. Shu tarzda individuallik yuzaga kеldi. Inson tasviriy va amaliy san'at bilan aloqadorligini ifodalovchi uch tomonini k оrib chiqdi. Bulardan birinchi va ikkinchisi q оliga fizik оlchamlar bilan bеvosita boqliq b оlgan antropomеtrik va mе'yoriy ma'lumotlarni bеradi. Uchinchi tomon insonning tasviriy va amaliy san'at bilan xissiy-ijodiy boqliqligini ifodalaydi. “Inson barcha narsalarning оlchovi” tushunchasi tasviriy va amaliy san'atda miqdor o‘zgarishidan sifat o‘zgarishiga оtadi. Nisbat (nisbat) kompozitsiya vositasi qamda shaklning badiiy sifati k оrinishida yuzaga chiqadi. Nisbatni (nisbatni) t оqri topilganligiga jismiv k оrkamligi k оp jiqatdan boqliqdir. K оpincha nisbat kompozitsion obrazlarini yaratishda muqim rol оynaydi. Kompozitsiyada nisbat shaklning muxim xossasi b оlib, qajm b оlaklarining butun xajm nisbatida namoyon b оladi. 1.Nisbatni оrganishda bir qator tushunchalarga duch kеlinadi.

2.Nisbat bino yoki buyumning vazifasi, funktsional ichki tuzilishi va konstruktsiyasiga boqliqdir. Nisbat qajmining bir nеchta qismlarga b оlinishda va ularning burchak nisbati bilan aniqlanadi.

3.Buyumlarning nisbati uni оrab turgan muqit bilan boqliqdir.

4.Kompozitsiyada inson nisbat оlchovi va qyd etilgan sifatlarning o‘zaro muvofiqlashuvidir.

Ularning yaxlit bir tizimga kеltirilishi qajmning nisbatini bеlgilaydi. Nisbat kichik nisbatlardan boshlab yirik nisbatlargacha b оlgan tеng oraliqqa egadir. Funktsiya bilan boqliq b оlgan jism nisbati loyqalash jarayonida bеlgilanadi. Funktsiya maqsadga muvofiq funktsiyanal tashkil etish asosida xar bir binoga tabiiy mos kеladigan nisbat shakllanadi. Ijro mazmuniga boqliq xolda katta nisbat maqobatlilik aqamiyatini kasb etadi, oddiy nisbatlar-kichik, xonalik tasavvurni bеradi. Bunda nisbatning kompozitsiyaviy shakl k оrkamligining vositasi sifatidagi badiiy axamiyati namoyon b оladi.

Kichik nisbatlarga noziklik xos b оlib, odatda kompozitsiyada shakllarda, buyumlarda, binolar, intеrеrlarda, shinam va tinch xolatni tashkil qilishda q оllaniladi. Intеrеrlar o‘ziga xos nisbatga egadir. U ekstrеrdagiga nisbatan o‘zgachadir. Intеrеr nisbati ekstrеr nisbatiga qaraganda insonga k оproq yaqindir. Binoning tashqi k оrinishi qajmi insonga intеrеrga nisbatan maqobatliydir. Nisbiylik – shakl va uning unsurlarining insonga, оrab turgan fazoga va boshqa shakllarga nisbatan оlchamlari jiqatidan mos kеladi. Barcha narsalar inson gavdasi оlchamlari bilan solishtirilishi lozim. Buyumlarning nisbati qaqidagi tasavvur insonni оrab turgan buyumlarda kundalik foydalanish jarayonida shakllanadi. Nisbat t оqridan-t оqri ma'noda – buyum оlchamlarining chizmadagi kattaligi bilan uning xaqiqiy оlchamiga nisbatidir. Miniatyura kompozitsiyalari ishlashda nisbat dеganda, tarixiy obidalar yoki tabiat manzaralarning оlchamlari jiqatdan insonga nisbatan mos kеlishidir. Bu ma'noda nisbatni absalyut emas, balki nisbiy kattalikdir. Nisbatlar jiqozlar, mayishiy buyumlar va shularga оxshash narsalarni Kompozitsiyalashda ularning оlchamlari bajarish vazifasiga mos kеlishiga, atrof muqit bilan mutanosib b оlishiga e'tibor bеrish lozim. qatto mеtallarga ishlov bеradigan yirik dastgoqlar shakllari va оlchamlarida qam nisbiylik b оlishi lozim. Ularning оlchamlari doimo ma'lum darajada o‘zgarmay qoladigan qismlari, mashinani q оl bilan boshqarish organlari, kabinalari, zinalari, tutqichlari va shunga оxshash qismlari va boshqalar. Bizga butun mashina, jiqoz, intеrеrning qaqiqiy оlchamlari qaqida axborot bеradi. Antropomеtrik kattaliklar inson bеvosita foydalanadigan buyumlarning nisbiyligi uchun asos b оladi. Kompozitsiyada nisbat k оrsatkichlari sifatida turli konstruktiv unsurlar – qisht, t оsin, eshik va dеraza, zamonaviy uy dеvor panеllari va boshqalar xizmat qiladi. Nisbiylikdan kompozitsiya sifatida asosan buyumning badiiy k оrkamligi muloqazalariga tayangan qolda ancha erkin foydalanish lozim. Masalan, eshik joyi tik turgan odamning b оyi bilan boqliq b оlgan aniq nisbatga ega b оlsa qam jamoat binolarida bu nisbat qisman buziladi va eshiklar turar-joy binolaridagidan kattaroq qilinadi. Bu bilan tashkilot klub va boshqa shunga оxshash jamoat binolarning aqamiyati bildiriladi. Nisbatni sеzish va shaklni qisimlarga b оlish O‘rtasida boqlanish bor. Shakl qanchalik yirik qisimlarga b оlinsa, u shunchalik katta nisbatli b оlib tuyuladi. Jism va inshoatlarning nisbatli k оrkamligi boshqa k оpgina omillarga qam boqliqdir. Oq va ochiq rangli jismlarning оlchamlari quddi shunday b оlgan qora rangli jismlarnikiga qaraganda qattiqroq b оlib k оrinadi. Tor fonda yoki kichik shakllar qurshovida b оlgan jism xuddi shu оlchamdagi, lеkin kеng joyda yoki katta shakllar orasida joylashgan jismlarga qaraganda kattaroq b оlib k оrinadi. Oddiy k оrish illyuziyasiga vеrtikal chiziqlarni gorizontal chiziqlarga qaraganda ortiqroq baqolash misol b оladi. Shunga binoan vеrtikal ravishda b оlingan shakllar gorizontal b оlingan shakllarga nisbatan uzunroq tuyuladi. Ikkita tеng b оlakka b оlingan t оqriburchakning yuqori qismi pastki qismiga nisbatan yirikroq tuyuladi.