Nisbiy miqdorlari keng oraliqda oʻzgarishi mumkin boʻlgan va undan ortiq komponent (tarkibiy qism)lardan tashkil topgan qattiq yoki suyuq gomogen sistemalar. Har qanday eritma erigan modda va erituvchidan iborat


Download 77.52 Kb.
bet2/2
Sana21.01.2023
Hajmi77.52 Kb.
#1106795
1   2
Bog'liq
yangi mustaqil ish

2H2O ⇄ H3O+ + OH
yoki sodda ko‘rinishda H2O ⇄ H+ + OH– “, shu sababli bu jarayon uchun muvozanat konstantasi
KH2O=[H+][OH−][H2O]��2�=[�+][��−][�2�]
KH2O qiymati 22 °C da 1,8*10-16 ga teng ekanligi tajribalarda aniqlangan.

1000 ml suvdagi dissotsilanmagan suv molekulalarining modda miqdori [H2O] = 1000/18=55,56 mol kat­taligini yuqoridagi formulaga qo‘ysak


KH2O=[H+][OH−][55.56]=1.8∗10−16��2�=[�+][��−][55.56]=1.8∗10−16
yoki K =[H+][OH] =1,8 •10-16 • 55,56= 1 •10-14 ni olamiz.
[H+][OHni suv­ning ion ko’paytmasi deb ataladi va uning qiymati faqat temperaturaga bog’liq: 0°C da 1,14*10-15 dan 100 °C da 5,9*10-13 gacha (518 marta) ortadi. Suvga kislota qo‘shilganda [H+] ionlar konsentratsiyasi ortadi, (HO] ion­lari miqdori kamayadi, lekin ular ko‘paytmasi uchun toza suvdagi qiymati saqlanib qoladi.
Masalan, eritmada [H+]=1* 10-3 mol/l bo‘lsa, unda [HO] konsentratsiyasi
[OH−]=1∗10−141∗10−3=1∗10−11[��−]=1∗10−141∗10−3=1∗10−11
Vodorod ko‘rsatkich pH

H+ ning
konsentratsiyasi

pH

OH ning
konsentratsiyasi

pOH

100

0

10−14

14

10−1

1

10−13

13

10−2

2

10−12

12

10−3

3

10−11

11

10−4

4

10−10

10

10−5

5

10−9

9

10−6

6

10−8

8

10−7

7

10−7

7

10−8

8

10−6

6

10−9

9

10−5

5

10−10

10

10−4

4

10−11

11

10−3

3

10−12

12

10−2

2

10−13

13

10−1

1

10−14

14

100

0













Manfiy darajali qiymatlar bilan hisoblar olib borish noqulay bo‘lganligi sababli [H+] konsentratsiyasini manfiy logarifmi orqali vodorod ko‘rsatkich (pH)ni qo’lashga kelishilgan:
-lg [H+] = pH
[HO] konsentratsiyasi uchun pOH ishlatiladi. Har doim pH +pOH= 14 ga teng bo’ladi.
Turli eritmalarning pH va pOH qiymatlarini quyidagi jadval yordamida aks ettirish qulay:

Barcha elementlar o’zaro aralashtirilsa yoki ularg boshqa moddalar tosir ettirilsa Ion almashinish reaksiyalari sodir bo’ladi 


Ion almashinish reaksiyalari quyidagi hollarda amalga oshadi.
1.Kam dissotsilanuvchi moddalar yoki suv hosil bo’lsa:
a) HNO3 + KOH = KNO3 + H2O (molekulyar tenglama).
Bu reaksiyani ionli ko’rinishda yozamiz:
H+ + NO3 - + OH-= K++ NO3- +H2O (toliq ionli tenglamasi)
Tenglamaning ikkala tomonida ham mavjud bo’lgan jarayonida ular ishtirok etmaydi:
H++OH-=H2O (qisqa ionli tenglama)
Bu tenglama shu reaksiyaning mohiyatini , yani reaksiya aynan qahysi ionlar o’rtasida borishini ko’rsatadi.
H+va OH- ionlarining o’zaro birikib H2O (pH = 7) hosil qilish reaksiyasi neytralanish reaksiyalari deyiladi. Bu reaksiyalardan foydalanib eritmalardagi kislata, ishqor va gidro’lizlanadigan tuzlar (Na2CO3, NaHCO3,…) miqdori aniqlanadi . Bu
usul neytrallash yoki kislota-asos titrlash usulari deyiladi.
b) HCl+ NaOH= NaCl+ H2O reaksiyasi
H++ Cl-+ Na++ OH-= Na++Cl-+H2O yoki H++ OH-= H2O bo’ladi. (kuchsiz elektro’lit )
c) CH3COONa+ HCl = CH3COOH+ NaCl reaksiyasi
CH3OO- + Na+ + H+ + Cl- = CH3OOH + Na+ + Cl- yoki
CH3OO- + H+ = CH3OOH bo’ladi.
(kuchsiz elektro’lit)
2. Kam eriydigan (cho’kma)lar hosil bo’lsa yoki cho’kma erisa:
a) BaCl2 + Na2SO4 = BaSO4| + NaCl (cho’kma hosil bo’lishi)
Ba+2 + 2Cl- +2Na+ + SO-24 = BaSO4| + Na+ + Cl-
Ba+2 + SO4-2 = BaSO4|
b) CaCO3| + 2HCl = CaCl2 + CO2 + H2O (cho’kma erishi)
CaCO3| +2H+ = Ca+2 + H2O + CO2
3. Gazsimon modda hosil bo’lsa:
a) Na2S + 2HCl = 2NaCl + H2S|
2Na+ + S-2 + 2H+ + 2Cl- = 2Na+ + 2Cl- + H2S|
S-2 + 2H+ = H2S|
4. Komplekis birikma (ion)lar hosil bo’lsa:
a) AgCl – yomoneriydigan modda konsentrlanganda HCl da eriydi , chunki bu eritmada quyidagi ion almashinish reaksiyalari boradi :
AgCl + HCl(konts)= H[AgCl2]
AgCl + H++ Cl- = H+ + [AgCl2]-
AgCl + Cl- = [AgCl2]- eritma
5. Shuningdek, HgJ2 va KJ eritmalari aralashtirilganda ham:
HgJ2 + KJ = K2[HgJ4]
HgJ2 + 2J- = [HgJ4]- (eritma)
Ion almashinish reaksiyalari borish-bormasligi, qanday moddalar hosil bo’lishi, qaysi moddalar eruvchan , qaysilari erimaydigan degan savollarga javob olish uchun “Moddalarning eruvchanlik jadvali” (ilova)dan foydalanish kerak.
Keng tarqalgan ion almashinish reaksiyalari qatoriga tuzlarning gidrolizlanishi ham kiradi.
IONLI REAKSIYaLAR VA ULARNING ХARAKТERISТIKASI.
Elektrolitlar orasida sodir bo’ladigan barcha almashinish reaksiyalari elektrolitlar ionlari orasida boradi. Shunga ko’ra bunday reaksiyalar ionli reaksiyalar deb ataladi.
Ionli reaksiyalar amalda ionli tenglamalar bilan ifodalanadi. Ionli tenglamalarda cho’kmaga tushgan /¯/ yoki gaz xolda ajralgan /­/, yoxud kam dissotsialanadigan moddalar ionlarga ajralmasdan molekulyar shaklda yoziladi. Kimyoviy reaksiyalarning ionli tenglamalarini tuzish uchun avval reaksiyaning molekulyar tenglamasini, so’ngra to’la ionli tenglamasini nixoyat reaksiyani qisqartirilgan ionli tenglamasini yoziladi.
Masalan: CaCl2 + Na2CO3 = ¯CaCO3 + 2NaCl molekulyar tenglama
Ca2+ + 2Cl- +2Na+ + CO2- = CaCO3 + 2Na+ + 2Cl- ionli tenglama
Ca2+ + CO = CaCO3 qisqartirilgan ionli tenglama
Ionli tenglamalarni tuzishda tuz, asos va kislotalarning suvda eruvchanligiga hamda
tuzlarning eruvchanlik ko’paytmasiga rioya qilish kerak.
ТUZLARNING GIDROLIZI.
Erigan tuz ionlari bilan suv ionlarining o’zaro ta’siridan eritmaning rN i o’zgarishiga tuzlarning gidrolizi deyiladi.
Тuz tarkibidagi kation va anionning tabiatiga ko’ra gidroliz asosan uch xil bo’ladi.
1. Kuchli kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuzlar kationlararo gidrolizlanadi. Vodorod ionlarining konsentratsiyasi ortgani uchun eritma kislotali muhitga ega bo’ladi.
NH4Cl + H2O = NH4OH + HCl
NH + Cl- + H2O = NH4OH + H+ + Cl-
NH + H2O = NH4OH + H+ . pH < 7
2. Kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar anionlararo gidrolizlanadi, ON- ionlarining
konsentratsiyasi ortgani uchun eritma ishqoriy muhitga ega bo’ladi.
CH3COONa + H2O = CH3COOH + NaOH
CH3COO- + H2O = CH3COOH + OH- . pH > 7
3. Ham kationlararo, ham anionlararo gidrolizlanish. Kuchsiz kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuz gidrolizi. Hosil bo’ladigan kislota va asosning kuchiga qarab, eritmaning muhiti yo kuchsiz kislotali yoki kuchsiz ishqoriy bo’ladi:

Elеktrolitik dissotsilanish nazariyasi.
Elеktrolitik dissotsilanish nazariyasi va undan kеlib chiqadigan xulosalar.
Murakkab moddalarning suvdagi eritmasini tеkshirib ko`rish shuni ko`rsatadiki, ulardan ba'zilari suvdagi eritmalarida ionlarga dissotsilanadi, ba'zilari esa molеkulyar holda eriydi. Masalan: shakarning eritmasi, tuzlarning eritmasi.
Suvdagi eritmalarida ionlarga dissotsilanadigan moddalar elеktrolitlar dеyiladi. Kislota, asos va tuzlar eritmalari elеktrolitlardir.
Elеktrolitlarning suvdagi eritmasi elеktr tokini o`tkazadi.
Suvdagi eritmalarida ionlarga ajralmaydigan moddalar esa elеktrolitmaslar dеyiladi. Suvsiz kislotalar, qattiq holatdagi tuzlar va asoslar elеktr tokini o`tkazmaydi. Toza suv ham elеktr tokini o`tkazmaydi.
Elеktrolit eritmalarining elеktr tokini o`tkazish xossasini Klauzius, Grotgus va Faradеylar tеkshirib, quyidagi xulosaga kеldilar: ularning fikricha faqat eritmadan elеktr toki o`tgan vaqtdagina ionlar hosil bo`lishi kеrak. Elеktr toki o`tishi to`xtagach ionlar yana bir-biri bilan birikishi lozim.
1887 yilda shvеd olimi S.Arrеnius elеktrolitlarning molеkulalari suvdagi eritmalarida musbat va manfiy

Bufer sistemalarning turlari


Bufer sistemalar ikki turga bo’linadi:
1. Kuchsiz kislota va shu kislotaning kuchli
asos bilan hosil qilgan tuzining aralashmasi.
Masalan:
CH
3
COOH + CH
3
COONa
-
atsetatli
bufer eritma
2. Kuchsiz asos va shu asosning kuchli kislota
bilan hosil qilgan tuzining aralashmasi.
Masalan:
NH
4
OH + NH
4
Cl
-
ammiakli bufer
eritma
Ko’riladigan bufer sistemalar

CH
3
COOH + CH
3
COONa
-
atsetatli bufer
sistema

NH
4
OH + NH
4
Cl
-
ammiakli bufer sistema

H
2
CO
3
+ NaHCO
3
-
gidrokarbonatli bufer
sistema

NaH
2
PO
4
+ Na
2
HPO
4
-
fosfatli bufer sistema

PtCOOH + PtCOONa
-
oqsilli bufer sistema

HHb + KHb
-
gemoglobinli bufer sistema

HHbO
2
+ KHbO
2
-
oksigemoglobinli bufer
sistema
Kislotali bufer sistema uchun
Genderson
-
Gasselbah
tenglamasi
CH
3
COOH CH
3
COO
-
+ H
+
CH
3
COONa CH
3
COO
-
+ Na
+
[H
+
][CH
3
COO
-
]
Kislota uchun: K
dis.
=
-------------------
yoki:
[CH
3
COOH]
[CH
3
COOH]
[H
+
] = K
dis.
-----------------
[CH
3
COO
-
]
Kislotali bufer sistema uchun
Genderson
-
Gasselbah
tenglamasi
[CH
3
COOH]
-
lg [H
+
] =
-
lgK
dis.
-
lg
----------------
[CH
3
COO
-
]
C
tuz
pH = pK
k
-
ta
+ lg
-----------
C
k
-
ta
Asosli bufer sistema uchun
Genderson
-
Gasselbah
tenglamasi
NH
4
OH NH
4
+
Download 77.52 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling