Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika u n IV e r sit e t t n. S. Gaipova, M. Z. Ismatullayeva, A. S. Axmetova

5.6.Petlyalarni ishlash
Ag‘darma chokli petlvalar. A g‘darm a ch ok li petly alar o ‘rni 
detaining o ‘ngida uchta chiziq: petlyaning y o ‘nalishini ko‘rsatadigan 
bo'ylam a chiziq va o ‘lcham ini bildiradigan ikkita k o ‘ndalang chiziq 
bilan belgilanadi. Petlyaning o ‘lcham i tugm a diam etridan 0,2 sm

---

katga olinadi. S o‘ngra belgilangan o ‘rta chiziqdan yuqoriga va pastga 
kant enidan ikki m arta katta masofada ikkita qo'shim cha chiziq chiziladi 
(44-rasm a.). B o‘ylam a chiziqlar orasidagi m asofa ikki kant enidan 
ikki baravar k atta b o lis h i lozim .
Petlyalar b itta yoki ikkita m ag‘iz q o ‘yib, bir ignali va ikki ignali 
m ashinada ishlanishi m um kin.
Petlya m ag‘zi tand a ip i uzunligi b o ‘yicha b o ‘ylamasiga o ‘tadigan 
qilib bichiladi. M ag‘iz petlyadan 2-3 sm uzun bichilishi kerak. M ag‘iz 
eni kantning eniga bog‘liq.
Petlya b itta m ag‘iz q o ‘yib, bir ignali yoki ikki ignali m ashinada 
ishlanganda uning bo'ylam a tom onlari shunday dazmollab qayriladiki, 
uning eni asosiy detaldagi ikkita b o ‘ylam a chiziq orasidagi masofaga 
teng, ya’ni ikki kant enidan ikki m arta katta b o ‘lsin (44-rasm b.). 
B unda q irq im la r m ag ‘iz, b u k ik larid an k an t eniga 0 ,1 ...0 ,2 sm 
q o ‘shilgan m asofacha berida qolishi lozim. D azm ollab qayrilgan 
mag‘izni asosiy detal o ‘ngiga q o ‘yib, bukiklari belgilangan b o ‘ylama 
chiziqlarga to ‘g ‘ri keltiriladi. S hunda m ag‘izning uchlari belgilaigan 
chiziqdan h a r to m o n d a 1-1,5 sm chiqib turishi kerak. Yakka tartibda 
tikiladigan kiyim larda m ag‘iz o ‘rtasidan k o ‘klab ulanadi.
b
v
a
g
e
d

---

M a g ‘iz b ir ig n a li y o k i ik k i ig n a li m a s h in a d a tik ilib , 
baxyaqatorlaming uchlari puxtalanadi (44-rasm, v). Baxyaqatorlardan 
mag‘izlarning bukigigacha bo‘lgan masofa kant eniga teng bo‘lishi kerak 
Yakka tartibda tikiladigan kiyimlarda ag‘darma chokli petlyani ishlashda 
mag'iz o'ngi asosiy detaining o ‘ngiga q o ‘yiladi, qirqimlari q o ‘shimcha 
chiziq to‘g‘risida qayriladi va bnkikdan kant enicha ichkaridan mashinada 
ulanadi (44-rasm , g). Petlya ikkita m ag‘iz q o ‘yib ishlanadigan bo'lsa, 
mag‘izlar teskarisini ichkariga qilib o ‘rtasidan uzunasiga qayriladi va 
bukiklari dazm ollanadi. Tayyorlangan m ag‘izlar detaining oiigiga 
qo‘yilib, bukiklari belgilangan q o ‘shim cha chiziqlaiga to‘g‘ri keltiriladi 
va bukikdan kant enicha ichkaridan ulanadi (44-rasm, d).
M agizning t o ‘g ‘ri tikilganligi asosiy d eta in in g tesk arisid an
tekshiriladi. Baxyaqatorlar parallel boMishi va petlya o ic h a m in i 
bildiradigan ko‘ndalang chiziqlar yaqinida bir joyda tugashi zarur. 
Tekshirilgandan so ‘ng m ag‘iz qirqim lari kantlar tom onga qayriladi, 
asosiy detal va m ag‘iz teskarisidan baxyaqatorlar orasida petlyaning 
o ‘rtasidan boshlab ikki tom onga qirqiladi. Petlyaning uchlariga 0,5- 
0,7 sm qolganda baxyaqatorlam ing uchlariga to m o n ularga 0,1-0,15 
sm yetkazm ay qiya qirqiladi. M ag‘iz o ‘ngidan oxirigacha to ‘g ‘ri 
qirqiladi. Yuzaga kelgan teshik orqali mag‘iz asosiy detaining teskarisiga 
ag‘darilib, k an tlar m a ’lum yo‘nalishda to ‘g ‘rilanadi. Petlyaning 
uchlarida asosiy detal o ‘ngiga qayriladi, m ag'izlam ing uchlari tortiladi, 
burchaklari tekislanadi va petlyaning uchlari burchaklar asosi bo‘yicha 
m ashinada q o ‘sh baxya bilan puxtalanadi (44-rasm ) Tayyor petlya 
dazm ollanadi (44-rasm , j). Tayyor kiyimda a d ip petlya sathida 
qirqiladi.
Qirqilgan petlyalar chetlari qayriladi va q o ‘lda biriktirib tikiladi 
(44-rasm , z).