Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti boshlang`ich ta`lim fakulteti 5111700-Boshlang`ich ta`lim yo`nalishi

MUSHUKCHA.

M en bi r jumboq mushukcha. Ko’zlarimda ko’p jumboq.

Mening sonlarim ancha. Mo’ylabimni sanab boq.

Men ham qora, hamda oq. Sen sanashni bilmasang.

Sonlarimni sanab boq. Do’stginam, ishing chatoq.


TURNA.

Men turnaman. turnaman.

5 birlikda turaman.

Tumshug’im bir sonidan.

Qornim. boshim 6 dan

3 ta 2dan dumim

24 dir jamim.

Odamcha.

Kayfiyatim yaxshi emas. Raqamli odamchaman.

Sochlarim tikka-tikka. Juft yoki toq sonchaman.

Qosh-ko’zimni chimirdim. Hisobimni topsangiz.

Bo’g’irsoqdek semirdim. Men tabassum qilaman.

ODAMCHA.

Men o’zi bir shox bola. Boshimdagi sonlarining

Chamandagi gul-lola. Hisobida men birinchi

Raqamlarim turlicha. Endi do’stim hisobda

O’ylab ko’rgin sen picha. Yanglishmagin ikkinchi.


ODAMCHA.

Ajoyib odamchamiz Sonlar bunda jamul-jam.

Sonlardan tashkil topgan. Quloqlari o’ndan 2ta kam.

Uchni olgin sochidan. Hisoblasam yakunin.

Ko’zlarni top oltidan. 48 dir sanasam


GUL.

Gulzorda gul ochildi. O’n beshdan qizil yaproq

Ichidan sonlar sochildi. Beshta sakkiz shapaloq.

Sakkiz bir-u, uch, 4 l Bir novdada yig’ildi.

Yig’indisin top endi. So’ng 41ga qo’shildi.


 














KRIPTOARIFMETIK

MASALALAR YECHISH USULLARI

Kriptoarifmetik masalalar (yunoncha kryptos - yashirin degani. Masalan, kriptogramma — kripto+yunoncha gramma — yozuv; yashirin yozuv) deganda harflar (yoki boshqa belgilar) ostida raqamlar yashiringan yozuv tushuniladi. Yozuvdagi bir xil harf alohida raqamni ifoda qiladi. Bu jihatdan olganda kriptoarifmetik masala o’zida xuddi noma’lumlardan tuzilgan tenglamani anglatadi. Bunday masalalar odatda "sinash metodi" bilan yechiladi. Masalan:

1.Ushbu kriptoarifmetik masalani yeching:

+ KO’R

G’on

TEPA

Echilishi.

1) Yozuvdagi harflarni ko’zdan kechirib, unda 10 ta harf ishtirok etganligini va bu harflar bir-birini takrorlamasligini aniqlaymiz. Demak, tenglikda o’nli sanoq sistemasining barcha raqamlari, ya’ni 0,1,2,...,9 ishtirok etadi.

2)Uch xonali songa uch xonali sonni qo’shganda to’rt xonali son hosil bo’lishi kerak.

3)Endi tekshirib ko’ramiz: Q=1, G’=2 bo’lishi mumkin emas, chunki aks holda to’rt xonali son hosil bo’lmaydi. Shuningdek, Q=2, G’=3 yoki Q=3, G’=4 bo’lishi ham mumkin emas.

4) Faqat T=1 bo’lishi mumkin, chunki, masalan, Q=8, G’=9 bo’lganda ham 8+9=17 bo’ladi, ya’ni 20 ga yetmaydi. Bu holda yozuv quyvdagi ko’rinishni oladi:


XULOSA

Xulosa qilib aytganda, boshlang’ich sinf o’quvchilarining matematik ijоdiy ishlashga rivojlantrish maqsadida ushbu vositalardan foydalanish samarali natija beradi.

Bular: qiziqarli matematik o’yinlar, boshqotirmalar, muammoli arifmetik masala va geometrik mantiq masalalarda boshlang’ich sinf o’quvchilarining matematik tafakkurini shakllantirishda foydalanish mumkin.
Yuqorida nomlari keltirilgan materiallar o’zining qiziqarliligi, tuzilishi bilan bolalarga yaqindir.
Boshqotirmalar geometrik matematik masallar geometrik matematik masalalar o’quvchilarni shunday sharoitga soldiki o’quvchilar aylashga, fikr yuritishga majbur bo’ladilar. Dars jarayonida o’quvchilarda hosil bo’lgan ijobiy his – tuyg’ular ularga aqliy qobiliyatlarni shakllantirishga asosiy shartlardan biri bo’lib hisoblanadi.
Boshlang’ich sinf o’quvchilarining matematik tafakkurini shakllantirishga qaratilgan sistemali ravishda olib borilgan ishning ijobiy natija berishi tafakkurning shakllantirishiga olib keladi.