Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti masofaviy ta

 
Tarbiyaning  maqsadi.  Tarbiya  ijtimoiy  hodisa  ekanligi  xususida  fikr  yuritganda, 
uning aniq maqsadga yo’naltirilgan hodisa ekanligi ta’kidlanadi. Inson kamolotiga ta’sir 
etuvchi  omillarni  tahlil  qilish  shuni  ko’rsatadiki,  bu  omillar  ichida  tarbiya  muhim  va 
yetakchi  o’rinda  turar  ekan.  Haqli  savol  tug’iladi:  tarbiyaning  maqsadi  nima?  Uning 
maqsadini kim va nima belgilab beradi? 
Tarbiyaviy  ishning  samaradorligi  mana  shu  savollarga  to’g’ri  javob  topishga  bog’liq. 
Ya’ni,  birinchi  navbatda,  tarbiya  bilan  shug’ullanadigan  har  bir  tarbiyachi,  avvalo,  o’z 
faoliyatini  va  unda  ko’zda  tutilgan  maqsadni  aniq  tasavvur  eta  olishi,  bu  maqsadning 
muhimligini  tushunishi  lozim.  Demak,  qanday  odamni  tarbiya  qilish  darkor,  tarbiya 
natijasida inson qanday bo’lishi kerak, degan savollarni avvaldan tasavvur etish zarur ekan. 
Bu  maqsad  jamiyatning  barkamol  inson  shaxsini  tarbiyalashdek  masalasini  ko’ndalang 
qo’yadi.  

---

10 
 
 
Tarbiyaning  vazifalari  keng  va  ko’p  qirralidir.  Ta’limning  asosiy  vazifasi 
o’qituvchilarni  bilim,  ko’nikma  va  malakalar  bilan  qurollantirish  bo’lsa,  tarbiya  yosh 
avlodda  jamiyatimizda  qabul  qilingan  odob-axloq  qoidalariga  mos  keladigan  e’tiqodni, 
axloqiy  malaka  va  ko’nikmalarni,  ehtiyoj  va  intilishlarni  tarkib  toptirishdan  iborat. 
Tarbiyashunos  olim  Abdulla  Avloniy  o’zining  „Turkiy  gulis-ton  yoxud  axloq“  asarida 
inson  kamolotida  tarbiyaning  o’rnini  alohida  ta’kidlab,  shunday  degan  edi:  „Janobi  Haq 
insonlarning asl xilqatda iste’dod va qobiliyatli, yaxshi ila yomonni, foyda ila zararni, oq 
ila  qorani  ayiradigan  qilib  yaratgan.  Lekin  bu  insondagi  qobiliyatni  kamolga  yetkazmoq 
tarbiya vositasida bo’ladir. Agar bola yaxshi tarbiya topib,  buzuq  xulqdan  saqlanib,  go’zal 
xulqlarga  odatlanib  katta  bo’lsa,  baxtiyor  bir  inson  bo’lib  chiqadi.  Agar  tarbiyasiz, 
axloqi  buzilib  o’ssa,  nasihatni  qulog’iga  olmaydigan,  har  xil  buzuq  ishlarni  qiladigan 
nodon, johil, bir rasvoyi odam bo’lib chiqadi“. 
Axloqimiz  binosining  go’zal  va  chiroyli  bo’lishida  tarbiyaning  ta’siri  kattadir. 
Yuqorida  biz,  tarbiyadan  maqsad  -  barkamol  insonni  tarbiyalash,  degan  edik.  Xo’sh, 
barkamol inson deganda kimlarni tushunmoq kerak? 
Sharqona  tarbiya  ming  yillar  mobaynida  islomiy  axloq  qoidalari  asosida  tarkib 
topib  borgani  tarixdan  ma’lum.  Qur’oni  Karim  oyatlari,  Payg’ambar  alayhissalom 
hadislari, ulamo va hukamo-larimizning kitoblari tarbiyamizning manbayi bo’lib xizmat 
qilgan. Islomiy tarbiya musulmonlar hayotining barcha jabhalarini qamrab olgan. 
Islomiy tarbiya bolani yetti jihatdan tarbiyalashni maslahat beradi. Bular: sog’liq 
va  badan  tarbiyasi,  aqliy  tarbiya,  estetik  tarbiya,  axloqiy  tarbiya,  vijdoniy-nafsoniy 
tarbiya, diniy-ruhiy tarbiyadir. 
Rasululloh  sallallohu  alayhi  vasallam  „Farzandlaringizni  izzat-ikrom  qilish  bilan 
birga, tarbiyasini, odobini ham yaxshilanglar!“ deganlar. Shu bilan birga, „Hech bir ota 
o’z  farzandiga  xulq-odobdan  yaxshiroq  meros  qoldirolmaydi“  deb,  tarbiyada  ota-
onaning rolini belgilab o’tganlar. 
Islomiy  (sharqona)  tarbiya  barcha  mo’min-u  musulmonlarni  nihoyatda  xush 
xulqli, shirin so’zli, oliyjanob bo’lishga da’vat etadi. 
Bir rivoyatda yaxshi tarbiya ko’rganning o’nta nishonasi sanab o’tiladi: 
1. Xalq to’g’ri deb topgan narsaga noto’g’ri deb qaramaslik.