Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti maxmutazimova yulduz raxmatovna

It?
6 » ! > * » • ►
68

---

Uchinchi darajada, bola raqamlarning xususiyatlari va tuzilishi 
o'rtasidagi aloqalami, xususiyatlar o'rtasidagi aloqalarni o'matishga 
qodir. Bir darajadan ikkinchi darajaga o'tish o'z-o'zidan emas, insonning 
biologik rivojlanishiga parallel va yoshga bog'liq. U yuqori darajaga 
o'tishni tezlashtirishga yordam beradigan maqsadli o'rganish ta'siri ostida 
sodir bo'ladi. Shuning uchun ta'limni shunday tashkil qilish kerakki, 
geometrik shakllar haqidagi bilimlami o'zlashtirish bilan bog'liq holda, 
bolalarda elementar geometrik fikrlash rivojlanadi.
Shuningdek, bolalar tomonlar soni, burchaklar va shakllaming 
nomlari o ‘rtasidagi munosabatni o ‘rganadilar (“Uchburchak uch 
burchakli bo‘lgani uchun shunday deyiladi” ; “To‘rtburchak shunday 
deyiladi, chunki uning barcha burchaklari to ‘g ‘ri b o la d i”). Burchaklami 
sanab, bolalar shakllami to'g'ri nomlashadi: "Bu olti burchakli, bu 
beshburchak, ko'pburchak, chunki uning ko'p burchaklari bor - 3, 4, 5, 6, 
8 va ehtimol undan ko'p, keyin aylanaga o'xshaydi".
Geometrik shakllar, ulaming xossalari va munosabatlarini bilish 
bolalaming dunyoqarashini kengaytiradi, ularga tevarak-atrofdagi 
predmetlaming shaklini aniqroq va har tomonlama idrok etish imkonini 
beradi, bu esa ulaming ishlab chiqarish faoliyatiga ijobiy ta ’sir qiladi 
(masalan, rasm chizish, modellashtirish).
Geometrik fikrlash va fazoviy tasavvurlami rivojlantirishda 
raqamlami o'zgartirish harakatlari (ikkita uchburchakdan kvadrat yasash 
yoki beshta tayoqdan ikkita uchburchak qo'shish) katta ahamiyatga ega. 
Ushbu turdagi barcha mashqlar bolalarda fazoviy tasavvurlami va 
geometrik tafakkuming asoslarini rivojlantiradi, ulaming kuzatish, tahlil 
qilish, umumlashtirish, asosiy, muhim narsalami ajratib ko'rsatish 
qobiliyatini shakllantiradi va shu bilan birga maqsadlilik, qat'iyatlilik 
kabi shaxsiy fazilatlami tarbiyalaydi.
Xulosa: Buyuk pedagog F.Frebel maktabgacha ta ’lim tizimini 
asoschisi va maktabgacha yoshdagi bolalarga mustaqil hayotga 
tayyorlash uchun poydevor b o ’ladigan usul va vositalari bugungi kunda 
ham o ’z qiymatini yo’qotmagan. Shuningdek, maktabgacha yosh 
davrida bolalar F.Frebel metodikasi asosida geometrik shakllami idrok 
etish va intellektual anglash jarayoni mavjud. Geometrik shakllaming 
eng oddiy xususiyatlarini bilish hamda ayrim turlari o'rtasidagi 
munosabatlami 
tushunish bolalar uchun qulay 
shart-sharoitlami 
yaratadi.