Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti
Download 0.57 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Muammoni tadqiq etish bo’yicha talabaning bosqichma-bosqich harakatlari
- Bitiruv malakaviy ishni yaratish jarayonida ilmiy rahbar tomonidan boshqarish bosqichlari
- Bitiruv malakaviy ishni tayyorlash va himoya qilish tex nologiyasi
- : tizimli-sinergetik, faoliyatli Psixol ogik -p ed agogi k
- -pedago gi k Su bekt -shaxs iga o id
- Bitiruv malakaviy ishni bajarish uchun zarur bo’ladigan psixologik-pedagogik sharoitlar SHaroitlar guruhi Umumiy
- Bitiruv malakaviy ishning tavsifiy xususiyatlari va uni amalga oshirish texnologiyasi
- Kirish
- hayot faoliyati xavfsizligi
O’qituvchi talaba tadqiqotchilik faoliyatining eksperti va maslahatchisi sifatida Talaba mustaqil tadqiqotchilik faoliyati sub`ekti sifatida deyatelnosti Maqsad: Bitiruv malakaviy ishni tayyorlash va himoya qilish
Tamoyillar : ilmiylik, tizimlilik, faoliyatli, muammoli, dialogli o’zaro ta`sir, individullashtirish, psixologik komfortlilik, onglilik, faollik; o’z-o’zini boshqarish
Muammoni tadqiq etish bo’yicha talabaning bosqichma-bosqich harakatlari: 1.
tadqiqot muammosi bilan tanishish, tashki doiralarini aniklash 2.
tadqiqot ob`ekta i predmetini belgilash 3.
tadqiqot maqsadi va vazifalarini qo’yish 4.
«tadqiqot qo’lyozmalari»ni yaratish 5.
mustaqil goyalarni yaratish va tadqiqot farazini ishlab chiqish 6.
tadqiqotning nazariy asoslarini o’rganish 7.
empirik tajribalarni umumlashtirish 8.
tajriba-sinov ishlarini tashkil etish va olib borish 9.
tajriba-sinov ma`lumotlarini tuplash va umulashtirish 10.
tadqiqot ilmiy apparatini tuzatish, uning mantiqini tekshirish Bitiruv malakaviy ishni yaratish jarayonida ilmiy rahbar tomonidan boshqarish bosqichlari:: axborot almashuv, operativ, qayta aloqa, nazorat, tashxislovchi Ishning tarkibiy tuzilishi va mantiqiy rasmiylashtirilishi Dastlabki himoya. Bitiruv malakaviy ish taqdimoti va himoya Bitiruv malakaviy ishni tayyorlash va himoya qilish tex nologiyasi Mustaqil faoliyatni tashkil etish natijalari 1.
2.
CHukur tadqiqotchilik ilmiga egalik 3.
Mustaqil faoliyat tajribasi 4.
Yondashuvlar : tizimli-sinergetik, faoliyatli Psixol ogik -p ed agogi k s h ar oitalr T ashki li y -pedago gi k Su bekt -shaxs iga o id Z axi rav iy 32
Bitiruv malakaviy ishni o’z vaqtida va sifatli bajarish talabaning o’z mustaqil ishini tashkil etish qobiliyatiga bevosita bog`liq. Malakaviy ishni bajarishni talaba taqvim reja tuzishdan boshlaydi. Taqvim reja asosida boblar va paragraflar bajarilish ketma-ketligi va muddatlari ko’rsatiladi. 1-jadval Bitiruv malakaviy ishni bajarish uchun zarur bo’ladigan psixologik-pedagogik sharoitlar SHaroitlar guruhi Umumiy Bitiruv malakaviy ishni tayyorlash uchun eng asosiy zaruratlar 1 2 3 T ash k ili y -p ed agogik sh ar oitlar
Tashkiliy-iqtisodiy,
ilmiy-uslubiy,
tashkiliy-boshqaruv
ta`limning kasbiy yo’nalganligi;
ilmiy va ijtimoiy hamkorlik;
faol o’zarota`sir, ishni ishlab chiqish uchun tashkilot, muasssasa, laboratoriya, kafedraga ariza berilishi, kasbga oid muhim muammolarni echish;
Bitiruv malakaviy ishmavzui, ilmiy rahbar va ilmiy maslahatchini erkin tanlash imkonini yaratilishi S u b ek t- sh axsi ga oi d sh a roitlar
kasbiy
o’zlashtirish motivatsiyasi;
vaqtini erkin
rejalashtirish;
o’ziga xoslikning yuzaga kelishiga bo’lgan hurmat;
ochiq muhokama qilish;
ta`limning individual cho’qqisi
ijobiy psixologik muhit;
o’zaro hurmat;
empatiya;
talaba va
o’qituvchining ishchan ruhdagi, hamkorlikdagi munosabati;
tomonidan o’z
qadr-qimmati va
kamchiliklarining anglanishi;
bilimlar ko’lami, muloqot qila olish ko’nikmasi;
o’z hayotiy va kasbiy faoliyatini olib borish san`atini loyihalash qobiliyati 33
Z axiraviy sh ar oitlar
moliyaviy-iqtisodiy,
me`yoriy-xuquqiy,
axborotli
ilmiy-nazariy va dasturiy-metodik,
ta`lim jarayonida zamonaivy, ilmiy asoslangan o’quv-uslubiy qo’llanmalarni ishlab chiqish va ularni amaliyotga tatbiq etish;
boyicha tayyorlangan materiallarning tushunarliligi (ommabopligi);
uslubiy qo’llanima ishlab chiqish; «o’qituvchi-talaba» o’rtasida safarbar qayta aloqa tizimni yaratish
Taqvim rejada talaba bajaradigan quyidagi ishlar aks ettirilishi lozim:
mavzu boyicha adabiyotlarni tanlash va tanishib chiqish;
malakaviy ishning dastlabki rejasini tuzish;
tanlab olingan adabiyotlarni chuqur o’rganish va yig`ilgan materiallarni qayta ishlash;
malakaviy ishning oxirgi variantdagi rejasini tuzish;
malakaviy ishni matnini yozish;
malakaviy ishni rasmiylashtirib, dastlabki himoyaga olib chiqish.
Mavzuni bayon qilishda, avvalambor, bu mavzuni mohiyatini ochib berish, ikkinchidan qoyiladigan masalalar va ularni yoritilishi bir biriga bog`liq holda bo’lishi lozim. SHu bois, malakaviy ishga qoyilgan asosiy talablardan biri tanlangan mavzuni chuqur va keng qamrovli bayon qilish xamda ko’rilayotgan savollarni uzviy bog`liqlikda yoritib berishdan iborat. Bitiruv malakaviy ishni bajarish uch bosqichda quyidagi amalga oshirish texnologiyasi boyicha bajarilishi mumkin:
34
3-chizma Bitiruv malakaviy ishning tavsifiy xususiyatlari va uni amalga oshirish texnologiyasi Malakaviy ish loyihasi Malakaviy ishning tayyorlash ilmiy tadqiqot mantiqi asosida ilmiy tadqiqot tizimga o’xshash yoki aynan shunday tuzilmaga ega 1.1. Malakaviy ish mavzusining dolzarbligini asoslash 1.2. Malakaviy ish muammosini, uning predmeti va ob`ektini shakllantirish 1.3. Qaror taxminini oldinga surish 1.4. Malakaviy ish vazifalarini belgilash 1.5. Ma`lumotlar manbalarini aniqlash 1.6. Tadqiqot usullarini tanlash I. Tayyorlov bosqichi II. Bajarish bosqichi III. Natija bosqichi 2.1. Tadqiqotni amalga oshirish 2.2. Xulosalar 2.3. Tadqiqot natijalarini aniqlash, ularni yanada rivojlantirish uchun yangi muammolarni belgilash 3.1. Olingan natijalarni taqdim etish va muhokama qilish 3.2. Bitiruv malakaviy ishiga tashqi (ekspert) bahosi
35
Bitiruv malakaviy ishda ko’riladigan savollar uning maqsadini ochib berishga qaratilgan bo’lishi lozim. Malakaviy ish matnida uning mavzusiga taaluqli bo’lmagan matn va amaliy materiallar keltirilmaydi. Barcha bo’limlarda g`oya birligi va izchilligi ta`minlanishi zarur. Aksariyat hollarda malakaviy ishning birinchi bobida tanlangan mavzuning nazariy jihatlari yoritiladi. Unda talaba shu mavzuni nazariy jihatdan qanchalik darajada bilishini, turli mualliflarning asarlari va shu sohadagi fikrlarini o’rganganligi, mazmuniy va mantiqiy jihatdan tadqiqot qilinayotgan mavzuga o’z fikrini bildira olishini ko’rsata olishi juda muhim hisoblanadi.
Bitiruv malakaviy ishning asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat:
mundarija (5-ilova);
kirish;
asosiy qismning bob va bo’limlari;
xulosa;
foydalanilgan manba va adabiyotlar royxati (6-ilova);
ilovalar. Bitiruv malakaviy ishning tarkibi, shuningdek, ma`lumotlar beradigan sahifa ostidagi izoh, qisqartmalar royxati, notanish va tushunilishi qiyin bo’lgan tayanch so’zlar lug`ati ham kirishi mumkin. Bitiruv malakaviy ishning mundarijasida varaqlar tartib raqamlari bilan ko’rsatilgan kirish, barcha bob va bo’limlar, xulosa, foydalanilgan manba va adabiyotlar royxati hamda ilovalarning sarlavhalari keltiriladi. Mundarija sarvaraqdan keyin joylashtiriladi. Bitiruv malakaviy ishning kirish kismi quyidagilarni o’z ichiga olishi lozim:
muammoning o’rganilganlik darajasi;
tadqiqot maqsadi; 36
tadqiqot vazifalari;
tadqiqot ob`ekti va predmeti (voqealarning ijtimoiy psixologik, pedagogik, etnik, milliy, hududiy va jinsiy ketma-ketlikda sodir bo’lishiga asoslangan doiralari)
tadqiqot metodlari;
tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati;
foydalanilgan manba va adabiyotlarning tanqidiy tahlili;
ishning tarkibiy tuzilishi. Bitiruv malakaviy ishning kirish qismida malakaviy ishning dolzarbligi asoslanadi, amaliy ahamiyati, ilmiy yangilik yoki muammolik tomonlari aks ettiriladi, tadqiqot predmeti malakaviy ishda ko’rib chiqiladigan muammolar, ishning maqsad va vazifalari belgilab beriladi. Foydalanilgan manba va adabiyotlarning tanqidiy tahlilini tuzishda qoyilgan muammoni o’rganish uchun ular nimaga e`tibor berishlari kerakligini aniqlash, shuningdek, ularning muallifi qanday manbalarga tayanganliklariga e`tibor qaratish lozim. Buning uchun foydalanilgan manba va adabiyotlarning tanqidiy tahlili sifatida oddiy keltirilgan me`yoriy-huquqiy dalolatnomalar, ularning mualliflari va ishlarini almashtirish mumkin emasligini unutmaslik lozim. Foydalanilgan manba va adabiyotlar tahlili mavzusi yoki ko’rgazmali tamoyil boyicha tuzilishi, talabaning (ya`ni, uning o’qigan materiallariga shaxsiy munosabati) bahosini o’z ichiga olishi, muammoning qayta ishlanganlik darajasini ko’rsatishi, to’liq o’rganilmagan masalalarni aniqlashi lozim. Kirish bitiruv malakaviy ish umumiy hajmining 10 -15 foizini tashkil etishi lozim. Bitiruv malakaviy ishning asosiy qismida tadqiqot uchun tanlangan mavzuning nazariy jihatlarini yorituvchi bob va bo’limlardan tashkil topishi, mavzu xususiyati mos tarzda mashinashunoslik va mashinasozlik fanlari, ixtisoslik fanlari mazmuni, tadqiqot metodi va texnikalarini kirituvchi mazmun, kutiladigan natijalarning bayon etilishi, xulosalarning shakllantirilishi va amaliy tavsiyalar berilishi lozim.
37
Zarurat tug`ilganda bitiruv malakaviy ishda talaba tomonidan taklif etilayotgan tavsiyalarning tatbiq etilishidagi ijtimoiy-iqtisodiy samaradorlik ko’rsatkichlari beriladi.
bob va bo’limlarning mazmuni bitiruv malakaviy ish mavzuiga to’liq mos kelishi va uni to’la ochib berishi darkor. Bob va bo’limlar talabaning qisqa, mantiqan to’g`ri va dalillar keltirib to’plagan, tizimlashtirgan hamda tahlil qilgan materiallarini bayon etish qobiliyatini namoyish etishi lozim.
o’rganilayotgan muammoning nazariy-metodik asoslari;
o’rganilayotgan muammoning qaysidir muayyan o’quv muassasasida aniqlanishi va tahlil qilinishi;
chiqish;
malakaviy ishning bajarilishini ta`minlovchi texnik ta`minot;
malakaviy ishning iqtisodiy qiymati;
ixtisoslik fanlaridan mavzuga mos nazariy materiallar;
bitiruv malakaviy ishning xuquqiy ta`minoti kabi masalalarni o’z ichiga olishi lozim;
tashkiliy tuzilma, boshqaruv tizimi, uning tashqi va ichki aloqalarining o’ziga xosligi;
tadqiqot ob`ektining texnik iqtisodiy ko’rsatkichlari;
texnik echim va xisob kitob ishlari;
texnik chizmachilik va loyihalash asoslari;
tadqiqot ob`ektida mavjud kamchilik va muammolar;
muqobil vazifalarni nazariy va amaliy hal etishning umumiy usullari va h. 38
Kasb ta`limi (Servis) ta`lim yo’nalishlari talbalarining bitiruv malakaviy ishlarida nazariy qismida dizayn va konstruktsiyalash qismlari kiritilishi tavsiya etiladi. Bunda :
konstruktsiyalanayotgan buyum uchun talablarni aniqlash;
kostyum stilistikasi va konstruktiv –dekorativ echimni asoslash;
asos konstruktsiyasini qurish uchun kerakli o’lchovlar;
asos konstruktsiyasini hisoblash va qurish;
konstruktsiyalanayotgan buyumni texnik modellashtirish;
ishchi xujjatlarni tuzish;
konstruktsiyalanayotgan buyum uzelini tikish uchun asbob-uskuna va tikish usullarini tanlash;
material tanlash va asoslash. Bitiruv malakaviy ishning nazariy qismida ko’rgazmali va raqamlar bilan ko’rsatilgan materiallardan foydalanish maqsadga muvofiq. Ko’rgazmali materiallar (jadval, diagramma, gistogramma, rasm, chizma, surat va fotohujjatlar)ni namoyish qilish shakllarini tanlash asosan tadqiqot mavzusining tavsifi va maqsadiga bog`liqdir. Biroq bunda bitiruv malakaviy ishning asosiy qismiga joylashtiriluvchi barcha ko’rgazmali materiallar yuqori darajadagi yangi foydali ma`lumotlarni berishi zarurligini hisobga olish lozim. Masalan, matnda keltirilgan jadvalning asosiy qismi tahliliy tavsifga ega bo’lishi, raqamli ko’rsatkichlarni tahlil qilish va qayta ishlash natijalari hisoblanishi lozim. Dastlabki statistik ma`lumotlarni o’z ichiga olgan jadvallar ishning alohida ilova qismida keltirilishi talab etiladi. Asosiy qismning nazariy bo’limi yakuniga hayot faoliyati xavfsizligi boyicha ma`lumotlar kiritish tavsiya etiladi. Bunda: kasb ta`lim yo’nalishlari va mehnat ta`limi yo’nalishlari bevosita texnika elementlarni va asbob uskunalar, jihoz hamda moslamalar, elektr jixozlari bilan ishlaganliklari uchun hayot faoliyati xavfsizligi boyicha tegishli ma`lumotlar bitiruv malakaviy ishda bayon qilinishi lozim.
39
Bunda bitiruv malakaviy ishi mavzusiga mos ravishda mehnat muxofazasi, texnik va hayot faoliyati xavfsizligi masalalari to’g`risida ma`lumotlar yoritib beriladi:
hayot faoliyati xavfsizligi nazariyasi, ishlab chiqarish korxonalaridagi zararli va xavfli holatlar, sanoat sohasida havfsizlik psixologiyasi va uni tahlil qilish tizimlari;
atrof muhit va insonni fizik, kimyoviy va biologik hodisalar zararli ta`siridan himoyalash vositalari va usullari aniqlash. Pedagogik - metodik qismni tashkil etuvchi bo’limlar: Pedagogik-metodik qismning paragraflarini soni va mazmuni ishni turiga qarab belgilanadi. Odatda birinchi bobda tadqiqot olib borilgan ob`ekt boyicha qisqacha ma`lumot berish bilan birga mavzuning umumiy nazariy masalalari boyicha mazkur tadqiqot natijalarining amaliyotda tadbiq etilishi mumkin bo’lgan muassasaning qisqacha tavsifnomasi berilishi lozim. Mazkur bobda quyidagi paragraflar o’zaro mantiqiy izchillikda beriladi: - kasbiy ta`lim jarayonlarini o’qitishda zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarning ahamiyati; - kasbiy ta`lim jarayoni boyicha fan rivoji va istiqbollarini o’qitishda elektron darsliklarning axamiyati; - kasb ta`limi muassasalarida ta`lim tarbiya jarayoniga qoyiladigan talablar; - texnologik jarayonlar va zamonaviy texnikalarning ishlash mexanizmi boyicha o’quvchi-talabalarni mustaqil ijodiy faoliyatining tashkil etishi; - turli mahsulot ishlab chiqarish uchun texnologik jarayonlarni boshqarish va ularning omillarini o’zgartirish uslubiyati boyicha masofadan o’qitish metodlari; - turli xom-ashyolarni qayta ishlashdagi o’ziga xos jixatlarini o’qitish jarayonida o’qituvchining pedagogik madaniyati va kasbiy mahoratining axamiyati; - texnologik uskunalarni tanlash va asoslash usullarini belgilash jarayonida didaktik vositalardan foydalanishi;
40
- xom-ashyo, yarim tayyor va tayyor mahsulotning sifatini aniqlash va nazorat qilish boyicha tashkil etiladigan fakultativ va qo’shimcha mashg`ulotlar mazmuni; - mahsulotdagi nuqsonlarning sababini aniqlash va bartaraf etish uslublari o’qitish jarayonida qo’llaniladigan pedagogik-psixologik usullar; - kasb-hunar kollejlarida ta`lim-tarbiya jarayonining tug`ri tashkil etiluvchisi va ularda integratsiyalashuv jarayonining amalga oshishi; - kasb-hunar kollejlarida o’qitish jarayonida baholashning reyting tizimi; - kasb-hunar kollejlarida ta`lim jarayonlarni boshqarish boyicha tashkil etiladigan mustaqil ta`lim mazmuni; - kasb-hunar kollejlarida o’qitish jarayonida qo’llaniladigan modellashtirish va avtomatlashtirish metodlari; - kasb-hunar kollejlarida o’qitishning umumiy printsiplari va metodlari; - kasb-hunar kollejlarida ta`lim jarayonlarni kompyuter grafikasining dasturiy vositalarini ishlab chiqishi; - mahsulot ishlab chiqarishdagi xar bir texnologik jarayonni geometrik shakl va chizmalarda ifoda etish, tasvirlash usullarini aniklashi; - ishlab chiqarish materiallari va ularni qayta ishlash jarayonida sifatining o’zgarishini o’qitish jarayonida didaktik vositalardan qo’llanishi; - hayot faoliyati xavfsizligi nazariyasi, ishlab chiqarish korxonalaridagi zararli va xavfli holatlar, sanoat sohasida xavfsizlik psixologiyasi va uni tahlil qilish tizimlari; - atrof-muhit va insonni fizik, kimyoviy va biologik hodisalar zararli ta`siridan himoyalash vositalari va usullarini aniqlashi; -
«inson – texnika – muhit» tizimini loyihalashda inson omili muammolarini hal qilishning ilmiy asoslari va usullari; -
chinakamligini tadqiq etishning pedagogik-psixologik asoslashi; -
o’lchov vositalarini tekshirish usullari va ularda yul qoyiladigan xatolik chegaralari boyicha me`yoriy hujjatlarni yaratishi; 41
- zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalari asosida dars o’tish metodikasi; - darsni to’g`ri tashkil etish rejasi va unda taqdim etiladigan axborotlarni integratsiyalash; - darsning texnologik xaritasi, professiogrammalarga qoyiladigan talablar; - muammoli ta`lim va uni amalga oshirishning o’ziga xos xususiyatlari; - pedagogik madaniyat va kasbiy mahorati; - pedagogik, psixologik va kasbiy yo’nalishlarda tashkil etiladigan fakultativ va qo’shimcha mashg`ulotlar mazmuni; - o’quvchi-talabalarning mustaqil ijodiy faoliyatini tashkil etish maqsadida seminar, amaliy va laboratoriya mashg`ulotlarida foydalaniladigan muammoli topshiriqlar mazmuni; - pedagogik, psixologik va kasbiy yo’nalishlarda tashkil etiladigan mustaqil ta`lim mazmuni; - o’qitish jarayonida qo’llaniladigan pedagogik-psixologik usullar; - o’quv jarayonida qo’llaniladigan modellashtirish va avtomatlashtirish metodlari; - dars jarayonida qo’llaniladigan texnik (kompyuter, audio va videotexnikalar) va boshqa yordamchi didaktik vositalar (tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar va x.k.); - elektron darsliklar asosida texnologik jarayonlarni o’qitish tamoyillari va metodlari (mavzuni yoritish jarayonida elektron darsliklar imkoniyatlari yordamida taqdimotlar namoyish etish hamda ulardan samarali foydalanishning yo’l- yo’riqlari); - kasbiy fanlarni o’qitishning umumiy tamoyillari va metodlari; - kasbiy ta`lim jarayonida masofadan o’qitish metodlari; - o’quv jarayonida qo’llaniladigan interfaol metodlarni aniqlashi va ularni qo’llashi; - dars uchun zarur bo’ladigan o’quv va uslubiy materiallar ishlab chiqishi;
42
- amaliy mashg`ulotlar hamda laboratoriya mashg`ulotlar jarayonida o’quvchi-talabalarning mustaqil ijodiy faoliyatini tashkil etuvchi muammoli topshiriqlar yaratishi; - o’quvchi-talabalarning loyihachilik qobiliyatini shakllantirishga xizmat qiluvchi topshiriqlar to’plamini ishlab chiqishi; - darsga oid asosiy va yordamchi vositalar(tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar, audio, video, texnologiyalar)ni tayyorlay olishi va darsning texnologik xaritasini tuzishi; - o’quvchilar faoliyatini baholashning reyting tizimini ishlab chiqishi; - mavzuni yoritish jarayonida elektron darsliklardan samarali foydalanishning yo’l-yo’riqlarini ishlab chiqishi; - kasbiy ta`lim jarayonida masofadan o’qitishni tashkil etishda o’qitish metodlarini tahlil qilib, ularni qo’llash uchun metodik tavsiyalarni ishlab chiqishi ko’zlanadi. SHuningdek, bu qismda muallif tomonidan o’rganib chiqilgan materiallar tahlili asosida erishilgan natijalar, yangiliklari, ixtirolar, me`yoriy ko’rsatkichlar, tavsiya etilayotgan texnologik jarayonlar asoslab beriladi, shunga mos jadvallar tavsiya etiladi, taklif etilayotgan ob`ektni takomillashtirish yo’llari, iqtisodiy samaradorligi aniqlanadi, ilgari surilayotgan g`oya va takliflar ilmiy jihatdan asoslanadi. Taxlilning dastlabki materiallari talaba tomonidan pedagogik amaliyot jarayonida o’rganilgan o’quv muassasasining ish rejasi yoki ularning bir qismi, yillik xisoboti, moliyaviy va statistik hisobot materiallari va boshqa hujjatlar bo’lishi mumkin. To’plangan material xajmi va tavsifi qabul qilingan tadqiqot metodikasining o’ziga xos xususiyatlariga bog`liq. Bunda quyidagi metodlardan foydalanish ko’zlanishi mumkin: empirik (kuzatuv, taqqoslash, chamalash, o’lchov, tajriba- sinov), ekspert baholash, ekspert tahlil, hisoblash tahlili, me`yoriy, tashkiliy- loyihalash, grafik tahlil, parametrik, korrelyatsion tahlil, variativ, diskriminant, asosli tahlil, evristik (analogiya, inversiya, empatiya, idealizatsiya, «aqliy hujum», 43
assotsiatsiya, sinektika, morfologik tahlil va b.), iqtisodiy-matematik modellash, ijtimoiy-iqtisodiy taxlil (taqqoslash, tanlab o’rganish, guruhlash va korrelyatsion tahlil), muhandis-iqtisodiy hisob. Ta`lim muassasalarida umumkasbiy va ixtisoslik fanlar o’qitilishini o’rganish to’plangan materiallarni qayta ishlashni mo’ljallaydi. Ma`lumotlarni qayta ishlash iqtisodiy, ijtimoiy va psixologik tahlilni zamonaviy metodlardan foydalanish bilan amalga oshirishni taqozo qiladi.
tashkil etadi. Unda ish mazmuni boyicha ishlab chiqilgan xulosalar va aniq takliflar, erishilgan natijalar mujassamlashtiriladi. Malakaviy ish ayrim boblardagi xulosalar va takliflar bilan ham tugallanishi mumkin, ammo undan eng muhimlari ishning oxirida, ya`ni xulosa bo’limida aks ettirilishi kerak. Bitiruv malakaviy ishning xulosa qismida olib borilgan tadqiqot natijalari keltiriladi, umumlashtirilgan holda malakaviy ish maqsadi va vazifalarida ifodalangan masalani o’rganilganlik xulosalari bayon etiladi, mavzuning istiqboldagi ishlab chiqilishi mo’ljallanadi. Bitiruv malakaviy ishining xulosa qismida talaba tugallangan kasbiy topshiriqni echadi. YA`ni u bitiruv malakaviy ishning xulosa qismidagi asosiy masalalarda o’z nuqtai nazarlarini asosli tarzda bayon etishi lozim. Bunda bakalavr: -
echilayotgan topshiriq boyicha masala holatini o’rganib, uni tahlil qilib beradi;
- kasbiy-pedagogik talablarni ifodalaydi, topshiriqni echish talqinlarini ko’rib chiqadi va oqilona yo’lni aniqlaydi; - psixologik, pedagogik va metodik echimning matematik-statistik tahlilini qilib beradi; - hal etilgan masalaning iqtisodiy samaradorlik darajasini belgilaydi; - topshiriq echimi boyicha xulosa va takliflarni beradi hamda ularni amaliyotga tatbiq etish imkoniyatini aniqlaydi.
44
Bu qismda ko’rilayotgan masalaning hozirgi ahvoli tahlil qilinadi, amaliyot davrida to’plangan statistik materiallar asosida tadqiqot ob`ektida mavjud kamchiliklarni yo’qotishga qaratilgan takliflar va tavsiyalari asoslanishi kerak. Tajriba orttirish vaqtida yig`ilgan hamda tadqiqot jarayonida tahlil qilingan meteriallar hal qilinmagan masalalar, muammolarni aniqlash va shunga muvofiq xulosalar keltiriladi. Muammoni o’rganish uslub va uslubiyati yoritiladi. Bu malakaviy ish mazmunining asosiy g`oyasini ifodalaydi. Xulosa yangi ma`lumotlar, dalillar, belgilarni o’z ichiga olmasligi, balki xulosalar ishning asosiy matnidan mantiqiy kelib chiqishi zarur. Xulosaning taxminiy hajmi 3-5 varaqdan oshmasligi kerak. Download 0.57 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling