Noto’gri ovqatlanish va uning salbiy oqibatlari

NOTO’GRI OVQATLANISH VA UNING SALBIY OQIBATLARI
Mirkhamidova Sevara Mirmakhmudovna¹
Muxammadjonov Azizjon Farhod o’g’li^2
1Ilmiy rahbar, Toshkent tibbiyot akademiyasi Jamoat salomatligi va menejment kafedrasi assistenti
²Izlanuvchi, Toshkent tibbiyot akademiyasi Menejment:Sog`liqni saqlash menejmenti fakulteti 2-bosqich talabasi
Email: [e-mail]
Contact: [phone]
Annontatsiya: Maqolada muallif noto’gri ovqatlanish haqida tushuncha va uning natijasida kelib chiqishi mumkin bo’lgan salbiy ta’sirlar, noto’g’ri ovqatlanish natijasida yuzaga keladigan kasalliklar, to’g’ri ovqatlanish, tez tayyor bo’luvchi mahsulot (fast food)lar zararlari haqida yoritib bergan.
Kalit so’zlar: Noto’g’ri ovqatlanish, to’g’ri ovqatlanish, oshqazon, fast food, oqsil, kalsiy.
Аннотация: В статье автор описывает понятие неправильного питания и его возможные негативные последствия, болезни, вызванные неправильным питанием, продуктами быстрого приготовления (рассказал о вреде фаст-фуда) а также объяснил правило правильного питания.
Ключевые слова: Неправильное питание, правильное питание, желудок, фаст-фуд, белок, кальций.
Annotation: In the article, the author describes the concept of malnutrition and its possible negative consequences, diseases caused by malnutrition, fast food (he spoke about the dangers of fast food), and also explained the rule of proper nutrition.
Key words: Improper nutrition, proper nutrition, stomach, fast food, protein, calcium.

Noto'g'ri ovqatlanish oziqlanish yoki to'yib ovqatlanmaslik deb ta'riflangan bu ozgina ozuqaviy yoki juda ko'p miqdordagi ozuqaviy moddalarni iste'mol qilishni anglatadi. Rivojlanish muammolari, ko'z muammolari, diabet va yurak kasalliklari kabi jiddiy sog'liq muammolarini keltirib chiqarishi mumkin. Ba’zilarda noto’g’ri ovqatlanish nima? degan savol tug’iladi. Noto’gri ovqatlanish - ozuqa moddalarining etishmasligi yoki ortiqcha ovqatlardan kelib chiqadigan holat. U asosan 2 xil holatda paydo bo’ladi: 1. Kam ovqatlanish 2. Ko’p ovqatlanish

KAM OVQATLANISH

Ushbu turdagi to'yib ovqatlanmaslik yetarli miqdordagi protein, kaloriya yoki mikroelementlarning etishmasligidan kelib chiqadi. Balandligi pastligi (o'ta ingichka) bo'yning o'sishiga (bo'yning pasayishiga) va yoshning og'irligiga (etarli emas) olib keladi. Noto'g'ri ovqatlanish zarur oziq moddalarni olmaslikdan kelib chiqadi. Bu quyidagi alomatlarni keltirib chiqarishi mumkin: 
Ozish

Yog 'va mushak massasini yo'qotish
Bo'shliq yonoqlari va botgan ko'zlari
Shishgan oshqozon
Quruq sochlar va terilar
charchoq
Konsentratsiya qilish qiyin
Jahldorlik

Depressiya va tashvish

Oziqlanish darajasi past bo'lgan odamlarda ushbu alomatlar bir yoki bir nechtasi bo'lishi mumkin. Noto'g'ri ovqatlanish mikroelementlar shuningdek, uning yetishmasligiga olib kelishi mumkin.
KO’P OVQATLANISH
Protein, kaloriya yoki yog' kabi ba'zi bir ozuqaviy moddalarni ortiqcha iste'mol qilish ham to'yib ovqatlanishga olib kelishi mumkin. Bu ko'pincha ortiqcha vazn yoki semirishga olib keladi.Oziqlanishdan aziyat chekadigan odamlarda ko'pincha vitaminlar, minerallar, ayniqsa temir, rux, A vitamini va yod etishmasligi mavjud. Shu bilan birga, mikroelementlarning etishmasligi ortiqcha ovqatlanish bilan ham yuzaga kelishi mumkin. Haddan tashqari kaloriya iste'moli natijasida ortiqcha vazn yoki semirib ketish, shuningdek vitaminlar va minerallarni etarli darajada iste'mol qilmaslik mumkin. Buning sababi shundaki, ortiqcha ovqatlanishni keltirib chiqaradigan ovqatlar, masalan, qovurilgan va shakarli ovqatlar kaloriya va yog'da yuqori, ammo boshqa ozuqaviy moddalarda kam. Oziqlanishning asosiy alomatlari ortiqcha vazn va semirishdir, ammo bu ozuqa moddalarining etishmasligiga olib kelishi mumkin.Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, ortiqcha vaznli yoki semirib ketgan odamlar odatdagi vazn bilan solishtirganda ba'zi vitaminlar va minerallarni etarli darajada iste'mol qilmasliklari va qon darajasining pastligi.Bir tadqiqot shuni ko'rsatdiki, 285 nafar o'spirin, semiz odamlarda A va E vitaminlari qonida normal vaznga qaraganda 2-10% past.Buning sababi shundaki, ortiqcha vazn va semirishga kaloriya va yog 'miqdori yuqori, ammo boshqa ozuqaviy moddalar miqdori kam bo'lgan tayyorlangan va qayta ishlangan ovqatlarni ortiqcha iste'mol qilish sabab bo'lishi mumkin.

FAST-FOOD
Fast food restorani - bu tez tayyorlanadigan ovqatlar va minimal xizmat ko‘rsatadigan restoran. U yerda tortiladigan taom oldindan pishiriladi va issiqda saqlanadi, sotiladi va o‘sha yerda yeyilishi yoki olib ketilishi mumkin. Bungacha Fast foodning ba’zi turlari mavjud bo‘lgan bo‘lsa-da, bu turdagi o’z faoliyatini restoranlari XX asrda boshlangan.

Maʼlumki, fast fud tarkibida dudlangan goʻsht, pishloq bor, tuzlangan bodring, karam va hokazo... Bularning barchasi juda katta tuz miqdorini tashkil etadi. JSST maʼlumotiga koʻra, bitta odam bir kunda 5 m/grammdan kam ham, ortiq ham boʻlmagan tuz isteʼmol qilishi lozim. Bizning odamlar esa bunga koʻp hollarda qoniqmaydi, bir kunlik meʼyor 14.9 grammdan ham oshib ketadi, yaʼni uch barobar koʻp. Buning katta qismini esa fast fudlar orqali qabul qilamiz. Bundan tashqari, biz sevib tanovul qiladigan fri va chips ham yana yogʻ va tuz miqdorining oshishiga olib keladi. Tez pishar tayyor taomning asosiy tarkibini tashkil qiluvchi omil bu chala pishgan goʻsht mahsuloti sanaladi. Ular taksoplazma, bryutselyoz koʻplab ogʻir xastaliklarni keltirib chiqaradi. Bular ayniqsa, ayollar orasida bola tushishiga olib keluvchi sabablardan biri hisoblanadi. U hatto bepushtlikka ham olib kelishi mumkin. Qolaversa, fast fud nafaqat yuqumli boʻlmagan kasalliklarni keltirib chiqaradi, balki yuqumli kasalliklarni-da orttirib olishga zamin yaratadi.
Oʻzbekiston SSV ning maʼlumotlariga qaraganda, aholining yarmi ortiqcha vaznga ega. Aniqroq qilib aytganda har beshta odamning birida semizlik aniqlangan. 46% aholi qonida xolesterin hamisha yuqori boʻlishi kuzatilgan, albatta, bu hali ularning kasallikka uchraganligini tasdiqlamaydi, ammo aynan biz yuqorida taʼkidlagan kasalliklarga chalinish xavfi borligidan dalolat beradi. Aholining uchdan bir qismida arterial bosim yuqori darajada yuradi. 40 yoshdan 64 yoshgacha boʻlgan insonlarning beshdan bir qismida yurak qon tomir kasalligiga chalinish xavfi koʻp kuzatiladi. Bugungi kundagi turmush tarzi shu holicha davom etsa aholi orasida yaqin besh yil ichida ushbu kasalliklarga chalinish koʻrsatkichi ortishidan dalolat beradi. (2019)

Talabalar o’rtasida noto’g’ri ovqatlanish bo’yicha so’rovnoma
So’rovnoma telegram ijtimoiy tarmog’i orqali o’tkazildi.
So’rovnomada 10 nafar talaba qatnashdi
O’g’il bola – 5 nafar
Qiz bola – 5 nafar