Nutq a’zolari: Burun Lab Tish Til Og’iz Tovush paychalari Bog’iz O’pka Bir bog’inda yonma-yon 2 XIL undosh kelgan so’zlar qator undoshli so’zlar

Tilimizdagi tovushlarning 2 tasi o’zlashma ya’ni boshqa tildan kirib kelgan bular: Jj va Ff harflari

Misol uchun: Jirafa, jemfer, fan, film

Nutq a’zolari:

1. 
   Burun
   
2. 
   Lab
   
3. 
   Tish
   
4. 
   Til
   
5. 
   Og’iz
   
6. 
   Tovush paychalari
   
7. 
   Bog’iz
   
8. 
   O’pka
   

Bir bog’inda yonma-yon 2 xil undosh kelgan so’zlar qator undoshli so’zlar deyiladi.

Masalan: traktor, bloger, blim

Istisnosi: dengiz, singil

Bir bog’inda yonma-yon bir xil undosh kelib so’z qosh undosh deyiladi.

M: achchiq, muammo , katta, muvaffaqiyat

Bir havo zarbi bilan aytilgan tovush yoki tovushlarning birikmasi bog’in deyiladi.

LEKSIKOLOGIYA

Leksikalogiya- yunoncha ( leksikos – lug’atga oid “Logos”- “ta’limot”) tilshunoslikning lug’aviy birkliklarini o’rganadigan qismi

Leksikalogiya atamasi 2 ma’noda:

1. 
   Tilning lug’at tarkibi - so’zning yig’indisini
   
2. 
   Lug’at tarkibini o’rganuvchi tilshunoslikning alohida bo’limi
   

Bu atama “Leksika” atamasi orqali ham ifodalaniladi

So’zlarning borliqdagi qanday narsa hodisalar belgi xususiyatlari harakat – holatlarni bildirishi uning atash, leksik lug’aviy ma’nosidir

So’zning 2 tomoni mavjud:

1. 
   Moddiy tomoni ya’ni tovush va harflar ketma- ketligi
   
2. 
   Ma’no tomoni: so’zning biror ma’nosini anglatadi
   

Ma’lum ma’no bilan bog’langan va morfologik shakllangan tovush va tovushning birlik ma’nosi so’zdir

Qisqa qilib aytganda leksema so’zning gramatik ma’no bildiruvchi qo’shimchalarsiz qismi so’z esa Grammatik qo’shimcha bilan shakllangan qismi

Masalan: Bog’larda gullar ochildi.

Gapidagi so’zlar – bog’larda, gullar, ochildi. Leksemalar esa – Bog’, gul, och

Leksema tarkibida so’z yasovchi qo’shimchalar qatnashsa ham Grammatik qo’shimcha bo’lmaydi.

So’zlar esa leksema va Grammatik qo’shimchalarga bo’lin