Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi indd

Maktabgacha yoshdagi bolalarning o'yinchoq va o'yin faoliyati o'rtasidagi munosabatlar
O'yin va o'yinchoq bir-biridan ajralmas. O'yinchoq hayotga o'yin olib kelishi mumkin, va rivojlanayotgan o'yin tobora ko'proq o'yinchoqlarni talab qiladi. Kognitiv ma'noda o'yinchoq bola uchun atrofdagi moddiy voqelikning o'ziga xos umumlashtirilgan standarti sifatida harakat qiladi. Ammo o'yin va o'yinchoqlarning ahamiyati shunchaki ular bolani hayot bilan tanishtirishdan iborat emas, asosiysi, ular bolaning aqliy rivojlanishining bosqichma-bosqich harakatlanishida muhim omil bo'lib, unga barcha turdagi faoliyatni har doim yuqori darajada bajarish imkoniyati yaratiladi. Garchi o'yin, odatdagidek, bolaning kundalik hayotiy tajribasining hosilasi bo'lsa ham, bu uning amaliy faoliyatining o'yin bo'lmagan shakllariga nisbatan oldindan sezish funktsiyasidan mahrum degani emas. O'yinni kelajakdagi faoliyatining muayyan holatlarida insonning xatti-harakatlarini rejalashtirish va bashorat qilish uchun ishlatish mumkin. Bunga misol tariqasida maktabgacha yoshdagi bolalarning turli xil o'quv o'yinlari, o'spirinlarning ommaviy vatanparvarlik o'yinlari. O'yinchoqlar haqida ham shunday deyish mumkin. O'yinchoq haqiqiymi, majoziy qarorda shartli bo'ladimi yoki uning o'rnini bosadigan narsa bo'ladimi, har doim u umumlashtirilgan hodisani - uning prototipiga (haqiqiy odamga, telefonga, qoshiqqa, kosmik kemaga yoki kompyuterga) ishora qiladi.
O'yinchoqlar mavzular va badiiy masalalarda juda xilma-xil bo'lishi mumkin, ammo ularning barchasi ma'lum pedagogik talablarga javob berishi kerak. Ushbu talablarning eng muhimi, yoshga qarab murojaat qilish va o'yinchoqlarni turli xil o'yin turlariga solishtirishga tegishli.
Xalq ta'limi sharoitida va oilada bolalarning o'yin faoliyatini tashkil etishni o'rganishga asoslangan o'yinlar va o'yinchoqlar masalalariga bag'ishlangan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, barcha yoshdagi bolalar uchun o'yinchoqlarni yaratish va tanlashda bir xil yondashuv bo'lishi mumkin emas; o'yin faoliyatining yoshga bog'liq shakllari hisobga olinishi kerak. Ushbu savolga javob berish uchun, bola qaysi yoshdan boshlab o'yinchoqqa muhtoj, o'qituvchi turli yoshdagi bolalar o'yinlarining xususiyatlarini aniq tushunishi kerak, chunki ularning har birida o'yin sifat jihatidan o'zgaradi. Ushbu o'zgarishlar erta va maktabgacha yoshdagi bolalar o'yinlarini taqqoslashda yaxshi namoyon bo'ladi. Kichik bolalarning o'yin faoliyati mazmuni ob'ektlar, o'yinchoqlar va ularning o'rnini bosadigan narsalar bilan turli xil harakatlardir. Maktabgacha yoshdagi bolada o'yin harakatlari aloqa harakatlaridir. Bolaligidanoq faoliyatning asosi yangi sifat - hikoya-rol va rol o'ynashga o'tish uchun tayyorlangan. Erta bolalikda subyektiv o'yin faoliyati bir hil emas. Turli xil ob'ektlar bilan harakat qilish tajribasini to'plash, bola atrofdagi kattalar bilan muloqot natijasida, uning atrofidagi hayot hodisalari bilan tanishadi va bu ob'ektiv va semantik tarkibni va uning o'yin harakatlarini sezilarli darajada o'zgartiradi.