Nutq Va Uning Anatamo Fiziologik Xususiyatlari

Nutq Va Uning Anatamo Fiziologik Xususiyatlari
Nutq insoniyatning eng muhim amallaridan biridir va uni boshqa hayvonlardan farqli keltirib chiqadi. Nutq bilan insonlar o'zaro aloqa o'rnatish, fikrlash va bilimni o'rganish imkoniyatiga ega bo'ladi. Bu yuzdan, nutq va uning anatomik-fiziologik xususiyatlari muhimdir.

Insonda nutq faoliyati boshqa tizimlardan farkli bo'lib, uning asosiy anatomik tuzilishi homonim-motors zonasi bo'lib, bu zonasining faoliyati bo'yicha nutqni boshqaruvchi maydonlar faolligi belgilanadi.

Homonim-motors zonasining qismlari talamus va motor korteksni o'z ichiga oladi. Talamus talab-til ko'rsatkichi bilan bog'liq va ko'rsatkichlarni to'plab bermoqchi bo'lib, motor korteks esa ko'rsatkichlarga tegishli davolash jarayonlarini boshqaradi va ko'rsatkichlar orqali harakatlar ko'rsatilishini ta'minlaydi.

Nutq o'tirgan sharoitlar asosida bir nechta jihatdan ta'sir ko'rsatishi mumkin. Masalan, nutq qobiliyatini oshirish uchun muntazam ta'lim va o'rganish zarur. Aynan shunday, insonning o'zining anatomik-fiziologik xususiyatlariga muvofiq nutq qobiliyati ham o'zgarishi mumkin.



Nutq faoliyati jinsiy farqlarga ega bo'lib, ayrim tadqiqotchilar erkaklar va ayollar orasida nutq faoliyati farqini topishganlar. Qizlarda va o'g'il bola yoshdagi baliq tayyorlashga bog'liq tizimlar orasida nutq faoliyati farqi ko'rsatilgan.
Boshqa taraflardan, nutq faoliyati jismoniy kasalliklar yoki chet el tili bilan bog'liq holatlarda ham o'zgarishi mumkin. Masalan, afasiya nomlanuvchi kasallikda inson o'zining o'ziga xos tilini ishlashi qiyinlashadi va nutqni aniqlash va boshqarish qiyinlashadi.


Og'zaki nutq aytilganlarni takrorlashga imkon beradi, tinglovchiga intonatsiya, yuz ifodalari, imo-ishoralar kabi ta'sir qilish vositalaridan foydalanadi. Yozma nutqda esa uning mazmunini tushunishga yordam beradigan barcha bu yordamchi vositalar mavjud emas. Shuning uchun ham fikrni yozma ravishda ifodalashda, bu gapni tinglovchidan ko‘ra, o‘quvchiga gap mazmunini tushunish qiyinroq ekanligini hisobga olish kerak.

Yozma va og'zaki nutq bir-biridan lug'at, sintaksis, ifoda vositalari va nutq tezligi bilan farqlanadi. Masalan, og‘zaki nutq o‘zining sintaktik tuzilishiga ko‘ra kitob nutqiga qaraganda ancha sodda. Og'zaki nutqda, qoida tariqasida, oddiy va qisqa jumlalar qo'llaniladi. Ego nutqning fiziologik va psixologik sharoitlari bilan izohlanadi. Biz har bir nisbatan to'liq fikrni bir nafas va ekshalasyonda aytishga intilamiz. Yozma nutqda har qanday murakkablik darajasi va har qanday hajmdagi jumlalar qo'llaniladi.

Og'zaki nutq yozma nutqqa qaraganda ancha faol - biz yozish va o'qishdan ko'ra ko'proq gapiramiz va tinglaymiz. Kengroq va uning ifodali imkoniyatlari. Shu munosabat bilan B. Shou "ha" deyishning ellikta yo'li va "yo'q" deyishning ellikta yo'li bor va uni yozishning faqat bitta usuli borligini ta'kidladi. Yozma nutqda ifodalashning grafik vositalari tizimidan foydalaniladi va u vizual tarzda idrok etiladi. Yozuvchi va o'quvchi, qoida tariqasida, nafaqat bir-birini ko'rmaydilar, balki o'zlarining muloqotchisining tashqi qiyofasini umuman tasavvur qilmaydilar. Bu aloqa o'rnatishni qiyinlashtiradi, shuning uchun yozuvchi tushunarli bo'lishi uchun matnni iloji boricha yaxshilashga intilishi kerak.