Nutqning fonetik bo’linishi

Ikki kichik pauza orasiga joylashgan va yagona o’rg’u bilan aytiladigan bir yoki bir nechta bo’g’inning yig’indisi takt deyiladi. Havo bulut edi. Bu gap 2 ta taktdan iborat. Birinchisi – havo, ikkinchi bulut edi. Takt gapdagi o’rg’uli so’zga bog’liq bo’ladi. Gapimizdagi uchinso’z o’rg’u olmagani uchun 2 ta takt ajratilyapti.

• Ikki kichik pauza orasiga joylashgan va yagona o’rg’u bilan aytiladigan bir yoki bir nechta bo’g’inning yig’indisi takt deyiladi. Havo bulut edi. Bu gap 2 ta taktdan iborat. Birinchisi – havo, ikkinchi bulut edi. Takt gapdagi o’rg’uli so’zga bog’liq bo’ladi. Gapimizdagi uchinchi so’z o’rg’u olmagani uchun 2 ta takt ajratilyapti.
• Har ikki tomondan chuqur pauza bilan ajratiladigan fonetik birlikka fraza (jumla) deyiladi. Fraza gapga to’g’ri kelmaydi. Gap – sintakti birlik. Fraza fonetik birlik hisoblanadi. Biz ona – Vatanimizni ko’z qorachig’imizdek asraymiz. Bu sintaktik jihatdan bitta gapdan, fonetik jihatdan 2 ta frazadan tashkil topgan

Ma’lumki, unli tovushlar bo’g’in hosil qiladi. So’zda nechta unli bo’lsa, bo’g’in miqdori ham shuncha bo’ladi. Ol – ma (2 ta unli 2 bo’g’in), ma’naviyat (4 ta unli 4 bo’g’in).

• Ma’lumki, unli tovushlar bo’g’in hosil qiladi. So’zda nechta unli bo’lsa, bo’g’in miqdori ham shuncha bo’ladi. Ol – ma (2 ta unli 2 bo’g’in), ma’naviyat (4 ta unli 4 bo’g’in).
• Bo’g’in tuzilishi jihatidan quyidagi tiplarga ajratiladi:
• 1. Bir unlidan iborat: o-ta, o-na, a-ka.
• 2. Bir unli va bir undoshdan iborat:
• a) unli + undosh – ot, ish, ol.
• b) undosh + unli – lo-la, do-na, to-za.

Urg‘u

• Urg‘u
• So‘z (fonetik so‘z) tarkibidagi bo‘g‘inlardan birining yoki (jumla) tarkibidagi so‘zlardan birining boshqalariga nisbatan kuchliroq ovoz bilan aytilishi urg‘u deyiladi. Fonologiyada urg`u aksentema (ingl. accent – urg`u degani) deb yuritiladi.
• Urg‘u so‘z tarkibidagi biror bo‘g‘inga ham, gap tarkibidagi biror so‘zga (bo‘lakka) ham tushishi mumkin. Shunga ko‘ra urg‘u ikki turga ajratiladi:
• 1. So‘z urg‘usi (yoki leksik urg‘u);
• 2. Gap urg‘usi (yoki logik urg‘u).
• So‘z bo‘g‘inlaridan biriga tushadigan urg‘u so‘z urg‘usi (yoki leksik urg‘u) deyiladi. Leksik urg‘u so‘zning qaysi bo‘g‘iniga tushishiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi.
• 1) bog‘liq urg‘u;
• 2) erkin urg‘u.