Nızamları. Nurlardıń úshmúyeshli prizmadaǵı jolı. Linzalar. Linzanıń optikalíq
Download 302.86 Kb. Pdf ko'rish
|
7-Tema
|
Jaqtiliqtiń elеktrоmаgnit tolqinliq tа’biyаti. Jaqtiliq intеrfеrеntsiyasi Jobası: 1.Jaqtılíqtıń tuwrı sızıqlı tarqalıwı. Jaqtılíqtıń shaǵılısıw hám sınıw nızamları. 2. Nurlardıń úshmúyeshli prizmadaǵı jolı. Linzalar. Linzanıń optikalíq kúshi hám formulası. Optikalíq ásbaplar. 3. Jaqtılíq difraktsiyası hám interferentsiyası 4. Fotoeffekt hádiysesi Jaqtılíqtıń tarqalıwı. Ádep jaqtılíqtıń qásiyeti ne - degen soraw bizdi qızıqtıradı. İnsan sezetuǵın jaqtılíq - tolqın uzınlıǵı = (0,38 – 0,77) ·10 -6 m intervalda bolǵan elektromagnit tolqınlar. Biraq bunday juwap keyingi waqıtlarda alınǵan tájiriybe nátiyjelerine sáykes kelmey qaldı. Tájiriybeler nátiyjesine qarap, jaqtılíqta bólekshelerdiń aǵımına sáykes qásiyeti bar ekenligi anıqlandı. Endi jaqtılíqtıń tarqalıwına baylanıslı bazıbir qásiyetler - jaqtılíq-tıń tuwrı sızıq boylap tarqalıwı menen tanısamız. Jaqtılíq nurı degende energiya aǵımınıń tarqalıw baǵıtı názerde tutıladı. Tájiriybe hám baqlawlardan anıqlanıwınsha, bir tekli ortalíqta jaqtılíq tuwrı sızıq boylap tarqaladı eken. Bir tekli ortalíqta jaqtılíq nurları tuwrı sızıqlardan ibarat boladı. Ólshemi júdá kishi jaqtılíq deregi S ten tarqalıwshı jaqtılíq bazıbir ekranǵa tússin. Jaqtılíq jolına bazıbir dene, móldir bolmaǵan shar formadaǵı D dene qoyılsa, ekranda deneniń anıq sayası payda boladı (33a-súwret.). D S a) Bunda deneniń sayası, yaǵnıy nur túspeytuǵın ekran betinde anıq shegaraǵa iye bolıp, jaqtılíqtıń tuwrı sızıq boyínsha tarqalı- wın dálilleydi. Eger jaqtılíq deregi noqatlíq bolmay, belgili ólshemge iye bolsa, onda sayanıń anıq shegarası joǵaladı. Dene formasınıń bazıbir bólimine ekranda saya D S b) 33-súwret. payda qılıwı múmkin (33 b-súwret.). Jaqtılíqtıń shaǵılısıw nızamı. Bir tekli ortalíqta tuwrı sızıq boylap tarqalıp atırǵan jaqtılíq nurı óz jolında birinshi ortalíq penen shegaralanǵan ekinshi ortalíqta dus kelse, onıń baǵıtı ózgeredi. Eki ortalíq shegarasınıń qásiyetine baylanıslı ráwishte jaqtılíqtıń belgili bólimi I ortalíqqa qaytadı, qalǵan bólimi bolsa II ortalíqqa ótedi. Jaqtılíqtıń eki ortalíq shegarasınan jáne I ortalíqqa qaytıwı jaqtılíqtıń shaǵılısıwı delinedi. Mısal ushın bazıbir denege jaqtılíq túsip atırǵan bolsın. Eger dene jaqtılíqtı shaǵılıstırıw qásiyetine iye bolsa hám onıń beti gedir-budır bolsa, túsken nur deneden túrli baǵıtlardan qaytadı hám biz deneni qálegen baǵıtta kóriwimiz múmkin. Jaqtılíqtıń bunday qaytıwı diffuziyalíq yamasa tarmaqlasqan shaǵılısıw delinedi. a) b) 34-súwret. Shaǵılısqan nurlar belgili baǵıtqa iye bolıwı ushın ortalíqlardıń shegarası, shaǵılıstırıwshı deneniń beti tegis bolıwı kerek. Beti optikalíq jaqtan tegis bolıwı ushın ondaǵı gedir budırlíqlardıń shaması jaqtılíqtıń tolqın uzınlıǵı 0,4 – 0,8 mkm dan kishi bolıwı kerek. Bunday betlerdi alıw, te- gis shiyshe plastinkanıń betine metall qatlam qaplaw menen ámelge asırıladı. Jaqtılíqtıń shaǵılısıw qubılısın tájiriybe jolı menen úyreniw nátiyjesinde shaǵılısıw nızamı anıqlanǵan. . Túsken nur, qaytqan nur hám nurdıń túsiw noqatınan eki ortalíq shegarasıga júrgizilgen perpendikulyar bir tegislikte jatadı. . Nurnıń túsiw múyeshi qaytıw múyeshine teń boladı = . Eger jaqtılíq keri baǵıtta, yaǵnıy qaytıw múyeshi menen túsken bolsa, onıń qaytıw múyeshi ádepki túsiw múyeshine teń boladı. Jaqtılíqtıń sınıw nızamı. Jaqtılíqtıń bir móldir ortalíqqa ótiwi hám bul ótiwde onıń tarqalıw baǵıtınıń ózgeriwi jaqtılíqtıń sınıwı delinedi. Jaqtılíqtıń sınıwın tekseriw ushın sonday tájiriybe isleyik. Shiyshe tsilindr ıdıs alıp oǵan jatqarılǵan halda yarımına shekem suw quyamız. 35-súwrette kórsetilgen 0 noqat tárep jaqtılíq nurın túsiremiz. I 0 II 35-súwret. Idıstıń arqa tárepine ekran qoyıladı. Bunda I bólimi bizge tanıs bolǵan shaǵılısqan nur, II bólimi bolsa, jaqtılíqtıń ekinshi ortalíq - suwga ótken bólimi.Tekseriwle tiykarında jaqtılíqtıń sınıw nızamı:. Túsiwshi nur, sınǵan nur hám ortalíq shegarasına nurdıń túsiw noqatınan júrgizilgen perpendikulyar bir tegislikte jatadı. . Túsiw múyeshi sinusınıń sınıw múyeshi sinusina qatnası shegaralasqan ortalíqlardıń optikalíq qásiye tine baylanıslı bolǵan turaqlı shama bolıp, onı ekinshi ortalíqtıń birinshi ortalíqqa salıstırǵandaǵı sındırıw kórsetkishi delinedi, yaǵnıy sin sin Download 302.86 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|