O ' z be k is to n respublik asi oliy va o'rta m a X s u s ta lim V azir lig I a d h a m vaisov teri va tanosil
Download 5.29 Mb. Pdf ko'rish
|
Teri va Tanosil Kasalliklari (Adham Vaisov) - T., 2009 y.
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3-rasm. T e r in i n g g is t o lo g iy a si. E - epidermis; D - derma; Y e (gipoderm a) teri osti y o g 4 kle tchatk asi. 1) m u g u z qavat;
- 6) k o lla g e n tolalar; 7) fibrotsitlar; 8) y o g ‘ hujayralari.
U M U M I Y Q I S M
TERINING TUZILISHI Teri - inson tanasini qoplab turuvchi a ’zo. Terida morfofunksional yagona holatda b o ‘lgan va shartli ravishda uch qavat: epidermis - teri p o ‘stlog‘i, derma - asosiy teri va gipoderma - teri osti yog1 qavatlari tafovut etiladi (1-rasm). T eri h o m il a n i n g b irin ch i haftalarida embrionning ektoder- m a va mezoderma qavatlaridan hosil b o ‘ladi. Homilaning ekto- d e rm a v a r a g ‘id an e p id erm is, mezoderma varag‘idan esa derma va teri osti yog‘ qavatlari yuzaga keladi. Homilaning 3-4-haftalari- da teri ultrastrukturasida faqat bir qavat - silindrik hujayralar teri ning ayrim sohalarida kuzatiladi, k a ft-to v o n s o h a la rid a esa ikki qavat silindrik hujayralar kuzati ladi. Embriogenezning 6-7-hafta- sida hom ilan i q o p la b turuvchi epitelial p arda ikki q a vatdan - bazal va teri - dermadan iborat bo ‘ladi. Homila 7 oyligida epider- misning t o ‘liq rivojlangan hamma qavatlari kuzatilib, kaft va tovon s o h a la r id a m u g u z la n u v c h i hu jayralar vujudga keladi. Shu davrda elastik va kollagen tolalar, sochlar, tirnoqlar, soch follikullari v ujud ga keladi. D a s t la b tekis k o n t u r g a ega boMgan bazal membrana dermaning rivojlanib, s it o p l a z m a t i k o ‘s m a l a r hosil 3-rasm. T e r in i n g g is t o lo g iy a si. E - epidermis; D - derma; Y e (gipoderm a) teri osti y o g 4 kle tchatk asi. 1) m u g u z qavat; 2 ) d o n a d o r hujayralar qavati; 3 ) ti k a n a k sim o n hujayralar qavati; 4) bazal qavat; 5) elastik tolalar; 6) k o lla g e n tolalar; 7) fibrotsitlar; 8) y o g ‘ hujayralari. 11 b o ‘lishi h is o b ig a t o ‘lq in s im o n k o n t u r g a ega b o ‘lib, d e r m a n in g s o ‘r g ‘ich sim o n y o ‘nalish i b o ‘y lab u n in g k o n t u r i n i t a k r o r l a y d i . H om ilaning s o ‘nggi oylarida teri stru k turasi t o i i q , k o ‘p tarm oq li fiziologik vazifani bajara oluvchi yagona a ’zo sifatida takomillashadi. Epidermis - terining ko4p qavatli ustki qismi b o iib , 5 qavat hujayradan tashkil to p g an b o ‘ladi. H u ja y ra la r bir-biridan shakli, soni h a m d a funksional holati bilan farq qiladi. Epidermisning asosini bazal yoki asosiy qavat (Stratum basalis) tashkil etadi, undan so‘ng tikanaksimon (Stratum spinosum), do nador (Stratum granulosum), yaltiroq-shaffof (Stratum lucidum) va muguz (Stratum corneum) qavatlari tafovut etiladi. Tashqi muguz qavat hujayralari doimo k o ‘chib, yangilanib turadi. Shu sababli muguz qavati shartli ravishda ikki qavatga ajratiladi: birmuncha zich muguzlanuvchi keratinotsitlar qavati - shaffof qavat yuzasida joylashadi va biriktiruvchi deb ham nomlanadi; yuza qavati - oson k o ‘chib, t o ii q muguzlanuvchi keratinotsitlardan tashkil topadi. Bir qator prizmasimon silindrik hujayralardan tashkil topgan bazal qavat ostida va dermaning chegarasida, bazal membrana hujayralarning yulduzsimon o ‘smalaridan vujudga keladi. Bazal membrana epidermis va dermaning mustahkam aloqasini t a ’minlaydi. Bazal qavat keratinotsitlari doimiy k o ‘payib, mitotik jarayon holatida bo4ladi (shuning uchun ham bu hujayralar sitoplazmalari k o ‘p miqdorda D N K va R N K saqlovchi strukturalar - ribosoma va mitoxondriyalarga ega) va bu faollik epidermis yuqori qavat strukturalarining hosil boiishi va yangilanib turishini t a ’minlaydi. Bazal qavat hujayralari orasida m e la n in p ig m e n ti ish lab c h iq a r u v c h i m e la n o ts it h u j a y r a la r i, oq o ‘sim tasim on epidermotsitlar - Langergans hujayralari va sezuvchi hujayralar (Merkel hujayralari) joylashadi. Bazal q a v a t y u zasid a 3-8 q a t o r h u j a y r a la r d a n ib o ra t b o i g a n tikanaksimon qavat joylashadi. Bu hujayralar k o ‘plab sitoplazmatik o ‘simta (tikan yoki k o ‘prik, akant)larga ega. Hujayralar zichlashgan hujayra parda - tonofibrill va tonofilamentlarga ega. Sitoplazmatik o ‘sma (akant)lar hujayralami bir-biri bilan biriktiradi va ular orasida kanallar t o ‘rini hosil q iladi, bu t o ‘rla r d a n esa h u j a y r a la r a r o s u y u q lik la r sirkulyatsiya qiladi ( 1-2-rasmlcir ) . Desmosoma va tonofibrillalar hujayralarning ichki tayanch karkasini t a ’minlaydi, hujayralam i mexanik jaro h atlanish lard an himoyalaydi. Tikanaksimon qavatda ham oq o ‘simtasimon epidermotsitlar mavjud b o i i b , ular keratinotsitlar bilan birgalikda immun - himoyalovchi funksiyasini amalga oshiradilar. Tikanaksimon qavatdan so‘ng 1 -3 qavat hujayralardan iborat donador qavat joylashadi, bu qavat hujayralari kaft-tovon sohasida 3-4 q ator 12 hujayralardan tashkil topgan. Bu hujayralar teri sathiga yaqin sohalarida rombsimon, yassilashgan shaklga, quyi qismida esa silindr va kub shakliga ega. Keratinotsit yadrolarida D N K va R N K saqlovchi strukturalar soni keskin kam aygan b o4ib, sitoplazm alarida esa donad or kiritm alar - keratogialin kuzatiladi. D o n ad o r qavat hujayralarida tonofibrillyar- keratogialin strukturalari hosil boMishi sababli bu qavat k o ‘pincha keratogialin qavati deb ham ataladi. Keratinosit Mclanosit Melanofag 2-rasm. Download 5.29 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling