O bobojonov k. Jumaniyozov
Chet el valyutasidagi mablag’larning holati va harakatining
Download 1.89 Mb. Pdf ko'rish
|
59.MOLIYAVIY HISOB Ukuv kullanma
|
2.5. Chet el valyutasidagi mablag’larning holati va harakatining
hisobini tashkil qilish. Har bir korxona va firma xorij valyutasida pul mablag’lariga ega bo’lishi va muomalalarni amalga oshirishi mumkin. Xorij valyutasidagi muomalalarni amalga oshirish uchun korxona va firmalar tegishli vakolatga ega bo’lgan banklarda joriy valyuta schyotlarini ochishlari lozim. Ushbu banklar esa valyutadagi muomalalarni amalga oshirish uchun O’zbekiston Respublikasining Markaziy Banki tomonidan beri- ladigan ruxsatnoma (lisenziya)ga ega bo’lishi kerak. Ushbu lisenziyalarga ega bo’lgan banklarning ro’yxati Markaziy Bankning davriy byulleteni (xabarnomasi)da chop qilib boriladi. Bankda valyuta schyotini ochish uchun xo’jalik yurituvchi sub’ektlardan quyidagi xujjatlarni taqdim qilish talab qilinadi: valyuta schyotini ochish uchun ariza; notarial idorasi yoki qayd qiluvchi muassasa tomonidan tasdiqlangan ta’sis xujjatlari (nizom ta’sis shartnomasi)ning nusxasi; notarial idora tomonidan tasdiqlangan qayd qilish xujjati; korxona yoki firmaning qayd qilinganligi to’g’risida soliq nazorati va nafaqa jamg’armasi (fondi)ning tasdiqnomasi; buxgalteriya balansi; notarial idora tomonidan tasdiqlangan imzo namunasi va muhr qo’yilgan kartochka. qo’shma korxonalar va norezidentlar yuqorida keltirilgan xujjatlardan tashqari xorij investisiyasi bilan davlat ro’yxatiga kiritilganligini tasdiqlovchi xujjatni ham bankka topshirishi lozim. Taqdim qilingan xujjatlar tekshirilgandan keyin va mijozlarga ko’rsatilgan xizmat haqi kelishilib unga 2ta xorij valyutasidagi mablag’lar schyoti – ichki va tashqi schyotlar 5210- «Mamlakat ichidagi valyuta schyoti» va 5220- «Xorijdagi valyuta schyoti» ochiladi. Ushbu valyuta schyotlari ochilgandan keyin bank va shaxs o’rtasida shartnoma tuzilib unda hisoblashish – kassa xizmatlari, bankning boshqa xizmat turlari, ta’riflar, xizmat ko’rsatish haqi, mablag’larni joylashtirish 53 shartlari, tomonlarning huquq va majburiyatlari va shunga o’xshashlar ko’rsatiladi. Xorij valyutasida bo’ladigan muomalalar tegishli qonun va Markaziy bank tomonidan o’rnatilgan hisoblashish muomalalari uchun xorij valyutasining shu sanadagi so’mga nisbatan kursiga muvofiq amalga oshiriladi va ushbu kurslar muomalalarni amalga oshirishda asosiy ko’rsatkich bo’lib xizmat qiladi. Ushbu qonunda «valyuta», «valyuta qiymatlari», «valyuta muomalalari va uning turlari», «vakolatli banklar», shaxslar aniq belgilanadi. Chet el valyutalari va chet el valyutasidagi qimmatbaho qog’ozlarning muomalalari, joriy valyuta va kapitallarning harakati bilan bog’langan valyuta muomalalariga bo’linadi. Xorij valyutasidagi joriy muomalalar: sotilgan tovarlar, bajarilgan ish va xizmatlar haqini kirim qilish va to’lash muomalalari; 180 kungacha moliyaviy kreditlar berish va olish; kapitallarning harakati bilan bog’liq bo’lgan investisiya, kreditlar va shunga o’xshash mablag’larni olish va to’lash; nosavdo xususiyatida bo’lgan muomalalar, mehnat haqi, nafaqa, aliment va boshqalar summalarining kirimi va chiqimi; moliya vazirligi va MB ruxsat bergan boshqa maqsadlar uchun olingan va to’langan xorij valyutasidagi mablag’lar. O’zbekiston Respublikasida faoliyat ko’rsatayotgan firmalar tuzilgan shartnoma va kontraktlar bo’yicha tashqi iqtisodiy aloqalari-muomalalari bo’yicha tushgan xorij valyutasi summasining 50% ni vakolatli banklar yoki xo’jalikning Hisob-kitob schyoti orqali valyuta birjasida MB tomonidan belgilangan kurs bo’yicha sotishlari shart. Xorij valyutasining bir qismini sotish topshirig’iga uning so’m qiymatini aks ettirgan to’lov topshirig’i ilova qilinib ushbu summa sub’ektning Hisob-kitob schyotiga qabul qilinadi. Xorij valyutasida kirim qilingan tushum ikki qismdan tashkil topadi: tushumning 50% xorij valyutasida valyuta schyotiga kirim qilinadi; tushumning qolgan 50% so’m ekvivalenti qiymatida sub’ekt yoki firmaning Hisob-kitob schyotiga kirim qilinadi. So’m ekvivalenti – tegishli vaqtda Markaziy bank tomonidan belgilangan valyutaning so’mga nisbatan qiymatidir. Ushbu ekvivalent Markaziy bankning tegishli xabarnoma (byulleten)larida chop qilib boriladi va matbuotda e’lon qilinadi. Buxgalteriya hisobida xorij valyutasi bilan sodir bo’ladigan muomalalar 54 5200- «Chеt el valyutasidagi pul mablaјlarini hisobga oluvchi schyotlar» 5210 - «Mamlakat ichidagi valyuta schyoti», 5220 - « Chеt eldagi valyuta schyoti»larida hisobga olib boriladi. Bu schyotlar sintetik va aktiv schyot hisoblanib, unda korxona yoki firmaga tegishli xorij valyutasidagi mablag’larning holati va harakati hisobga olinadi va nazorat qilib boriladi. Ushbu hisobni yuritish va nazoratni chuqurlashtirish maqsadida quyidagi schyotlarni yuritish tavsiya qilinadi: 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyoti», 5220-« Chеt eldagi valyuta schyoti» Кorxona yoki firmalar xorijiy valyutalarining 50% majburiy va bir qismini ixtiyoriy ravishda sotishi mumkin. Ushbu valyutaning kirimi va ularni sotish muomalalari quyidagicha aks ettiriladi. Download 1.89 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|