О л и й ЎҚув юрт л а р и н и н г

о с о н
— кесим, сифат билан ифодалапган, сўроғи! — 
(айтиш) қ а н д а й?, эганинг ҳолатини бнлдиради, от ке- 
сим, содда от кесим, тўғри тартиб;
оғизда — тўлдирувчи, от билаи нфодаланган, ўрин- 
пайт келишигида, сўроги — н и м а д а? (осон), кесимга 
боғлаиган, келишикли конструкцйя, билан кўмакчиси 
билан алмаштириш мумкин 
(оғиз билан), воситали 
тўлдирувчи, иш-ҳаракат объектини 
билдиради, содда, 
уюшмаган, тўғри тартиб;
албатта — кириш сўз, 
равиш билан ифодаланган, 
ишонч, ҳатъи,йлик маъносини билдиради, гапнинг охи- 
рида келган, вергул билан ажратилган.
Солиҳ маҳдум гўштни Нигор ойимнинг ёнига қўйиб, 
ўзи зина билан айвонга чиқди. (А. Қодирий.)
маҳдум — изоҳловчи, от билан 
ифодаланган, бош 
келцшикда, бирликда, эгалик қўшимчасини қабул қил- 
маган, сўроғи — ким?, изоҳланмиш — гапнинг 
эгаси 
(шунинг учун эгага хос сўроқ бериладп), мустақил бўл- 
маган изоҳловчи, изоҳланмиш (Солиҳ)нииг социал мав- 
қеини билдиради, ажратилмаган, изоҳланмишдан кейин 
келган;
ойимнинг — изоҳловчн, 
от билап ифодаланган, қа- 
ратқич келишигида, 
сўроғи — к и м н и н г?, мустақил 
бўлмаган изоҳловчи, ажратилмагап, изоҳланмиш (Пи- 
гор) нинг социал мавқеини билдиради (ўтмишда эшон' 
ларнинг, мансабдорларнинг, муллаларнинг хотинц ойим 
дейилган), изоҳланмишдан кейин келган.
Шундан кейин Анвар тўғрисида хаёл суриб, унга — 
Анварга — қарши ўзида кучли бир кек сезар, шундай 
оғир соатларда ташлаб кетган «йигит» яна бир кўрин- 
са, қандай киноялар билан истиқбол қилишини — кутиб 
олишини ўйлар эди. (А. Қодирий.)
унга қарши — тўлдирувчи, кишилцк олмоши ва от 
(функционал) кўмакчи билан ифодаланган, жўналиш 
келишигида, сўроғи(— к и м г а қ а р ш и?, кесимга боғ- 
ланган, аралаш—келишикли ва кўмакчили конструкция, 
воситали тўлдирувчи, ҳаракат қаратилган шахсни бил- 
диради, составли, уюшмаган, ажратилмаган, тўғри тар- 
тиб — кесимдан олдии келган, асосий компонент билан
114
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

кўмакчи ўртасида ажратилган тўлдирувчи келган, аж- 
ратилган тўлдирувчи ҳар икки томондан тИ|ре 
билан 
ажратилган;