О л и й ЎҚув юрт л а р и н и н г

1 Бундап ксйинги ўринларда мисоллар такрор ези.чмадн, фақат 
мисоллардаги гапларнинг эргаш гап ва бош гаплигини билдирувчп 
шартли чизиқлар чизиб кўрсатилди,
143
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Шундоқ одамлар борки, улар емишлари толқон, §с- 
тиқлари маиа шу тоғларнинг тоши бўлган кезларда ҳам 
сўзни ҳавога учиришмасди. (Й. Шамшаров.)
Дарак гап;
шундоқ одамлар борки — бош гап, улар емишлари 
толқон, ёстиқлари мана шу тоғларнинг тоиш бўлган кез- 
ларда ҳам сўзни ҳавога учиршимасди — эргаш гап;
боғловчили эргашиш, эргаш гап бош гапга -ки боғ- 
ловчиси, шундоқ, улар нисбий сўзлари орқали боғлан- 
гап, -ки боғловчиси бош гап таркибида келган ва у 
таъкидлаш маъпосига ҳам эга;
бош гап таркибида шундоқ олмоши, эргаш гапда 
улар олмоши мавжуд, шундоқ олмоши белгини, улар 
олмоши 
шахсни 
билдиради, 
шундоқ — аниқловчи, 
улар — эга;
зргаш гап шундоқ олмошининг маъиосини изоҳла- 
ган ва шундоқ олмоши орҳали 
эга (аниҳланмиш — 
одамлар)нинг белгисини аниҳлагап, бир гап бўла- 
гиии изоҳлаган, 
асосий фикр эргаш гапда айтилган, 
бош гап тингловчини асосий фикрни эшитишга тайёрла- 
гап;
аниқлов муносабати мавжуд; 
анпқловчи эргаш гапли қўшма гап; 
бир бош гап ва бир эргаш гапдан иборат; 
бош гап олдин, эргаш гап ундан кейин келган, 1- 
вергул бош гапни эргаш гапдан, 2- вергул уюшиқ бў- 
лакларни ажратиш учун қўлланган, дарак гаи охирига 
нуқта қўйилган; схемаси қуйидагича:
О
ч й
— О ' - 
----------
Одамлардан танглаб ҳикоя, Усар эди шоирда ғоя, 
(Ҳ. Олимжон.)
Дарак гап;
ўсар эди шоирда ғоя — бош гап, одамлардан тинг- 
лаб ҳикоя — эргаш гап;
боғловчисиз эргашиш, эргаш гап -б равишдош фор- 
масп орқали бош гапга богланган, боғланиш 
восита- 
си -б эргаш гапнинг кесимн таркпбнда, сўроғи — қ а н- 
д а й қ и л и б? (ўсар эди шоирда гоя);
эргаш гап бош гапнн бутуплай изоҳлаган, эргаш гап 
бош гап англатгаи мазмун (шоирда ғоя ўсиши)нинг 
қандай тарзда (одамлардан ҳикоя тинелаб) юз берган-