О л и й ЎҚув юрт л а р и н и н г

1
 
Л Л
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

лигиии билдиради, эргаш 
гаидаги иш-ҳаракат олдии, 
бош гапдагн иш-ҳаракат ундан кейин юз берган;
бош ва эргаш ганлар ўртасида ҳолат, тарз, йўсин 
муносабати бор;
равиш эргаш гапли қўшма гап; 
бир эргаш гап ва бир бош гапдан иборат; 
эргаш гап олдин, бош гап ундан кейин келгап, вер- 
гул эргаш гапни бош гапдан ажратиш учун қўлланил- 
ган, дарак гап охирига пуқта қўйилган; схемаси қуйи- 
дагича:
Бу оқим қанча кўпайса, унинг обрўси ҳам шунча 
орта борарди. (Ш. Рашидов.)
Дарак гап;
унинг обрўси ҳам шунча орта борарди — бош гап, 
бу оқим қанча кўпайса — эргаш гап;
боғловчисиз эргашиш, феълнинг шахслн формаси ■
— 
III шахс шарт майли (-са) формаеи, қанча, шунча ннс- 
бий сўзлари орқали эргаш гап бош гапга боғланган, 
боғланиш воситаси -са эргаш гап таркибида;
қанча нисбнй сўзи эргаш гапдаги, шунча иисбпй сў- 
зи бош гапдаги иш-ҳаракатнинг миқдорини 
билдира- 
ди, синтактик вазифаси ҳол;
эргаш гап бош гап таркибидаги бир гап бўлагп — 
ҳол (шунча)ни изоҳлайди, сўроғи — қ а н ч а
миқдор- 
да? (обрўси орта борарди);
эргаш гап бош гапдаги воқеани даражасига кўра 
кўрсатади; эргаш гап бош гапнинг феъл кесимн олдн- 
даги даража-миқдор (шунча) ҳолининг маъносини кон- 
кретлаштирган. Бош гапдагп иш-ҳаракат мпқдорининг 
ортиши эргаш гапдаги иш-ҳаракат миқдорига боғлиқ, 
эргаш гапдаги иш-ҳаракат олдин, бош гапдаги иш-ҳа- 
ракат ундан кейин амалга ошади;
бош ва эргаш гаплар ўртасида миқдор муносабати 
мавжуд;
ўлчов-даража эргаш гапли қўшма гап; 
бир эргаш гап ва бир бош гапдан нборат; 
эргаш гап олдин, бош гап ундан кейин келган, улар 
бир-биридан вергул билан ажратилгап, дарак гап охи- 
рига нуқта қўйилган; схемаси қуйидагича;
I
10-2384
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Шунт | 
-------- •
Бегона юртнинг подшоси бўлгунча, ўз юртингда га- 
долик қил/ (И. Рахим.)
Буйруқ гап;
ўз юртингда гадолик қил — бош 
гап, бегона юрт- 
нинг подшоси бўлгунча — эргаш гап;
боғловчиеиз эргашиш, эргаш 
гап 
равншдошнинг 
-гунча формаси орқали бош гапга боғланган, боғда- 
ниш воситаси эргаш гапнинг таркибида, сўроғи — к и- 
м и бўлгандан кўра? (гадолик қил);
эргаш гап бош гапнн бутунлай 
изоҳлаган, эргаш 
гапдаги воқеа-ҳодиса (бегонанинг подшоси бўлши) бош 
гапдаги воқеа-ҳодиса (ўз юртида гадолик қилиш) би- 
лан таққосланган, эргаш гапдаги 
воқеа-ҳодиса қиёс 
вазифасини бажарган;
бош гап ва эргаш гап ўртасида қиёслаш муносаба- 
ти мавжуд;
қиёс эргаш гапли қўшма гап;
бир эргаш гап ва бир бош гапдан тузилган. Эргаш 
гап олдин, бош гап ундан кейин келган, вергул эргаш 
гап ва бош гапии ўзаро ажратиш учун қўлланган, буй- 
руқ гап охирига ундов белгиси қўйилган; схемаси қу- 
йидагича: