О л и й ЎҚув юрт л а р и н и н г


Тоғэн сўзида иккита унли тов)ти (ў, о)


Download 67.76 Kb.
Pdf ko'rish
bet8/80
Sana02.11.2023
Hajmi67.76 Kb.
#1738928
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   80
Bog'liq
Lingvistik tahlil (T.Qudratov, T.Nafasov)

Тоғэн сўзида иккита унли тов)ти (ў, о), учта ундош 
товуш бор: т, ғ, н.
ғ — чуҳур тил орҳа, жарангли, сирғалувчи, порт- 
ловчи, шовҳннли товуш. Уни талаффуз этишда тилнинг 
энг орҳа томонн юмшоҳ танглайнииг 
орҳа қисмига 
яқинлашади ва ҳаво оҳими жаранг билан ҳисилйб ўта- 
ди. Жуфти бор: ғ — х, У сўзда ҳар ҳандай позицияда 
кела олади. Контекстда кучли позицияда, икки унли 
орасида келган, аниҳ эшитишади.
Сўз икки бўғинли. Биринчиси очиҳ бўғин. Бўғиннинг 
тузилиши: ундош + унли, ундош + унли + ундош, яъни 
СУ, СУС.
Урғу кўчувчан, сўзга морфема қўшилиши билан урғу 
сўз охирига ҳараб снлжиб боради. Урғу охирги бўғин- 
га тушган.
Сўзда бешта товуш ва бешта ҳарф бор.
ънженер сўзида иккита унли (и, е), учта ундош бор: 
н, ж, р. Бир ундош икки марта ишлатилган.
ж — тил олди, сирғалувчи, жарангли, шовҳинли то- 
вуш. Уни талаффуз ҳилганда тилнинг олдияги ҳисми 
пастга ҳайрилиб, ўрта ҳисми юҳорига кўтарилиб, ол- 
динга томон силжийди, ҳаво оқими тил ва танглайнинг 
слдинги ҳисми орасидан сирғалиб ўтади. Жуфти бор: 
ж — ш. ж фонемаси асосан четдан ўзлашган сўзларда 
учрайди. Сўзда сонор (н) ва унли (е) орасида келган, 
кучли позицияда, аниҳ эшитилади.
Сўз уч бўғинли, биринчи ва учинчи бўғинлар ёпнҳ. 
Бўғин тузнлиши: 
унли + ундош, ундош+унли, ■
ун-
дош + унли + ундош, яъни СУ, СУ, СУС.
Луқмонча хафаҳол, шифтга тикилди.,. (А .‘Мухтор.)
Хафзҳэл сўзида иккита унли (а, о), тўртта ундош 
бор: х, ф, ҳ, л.
х — чуҳур тил орҳа, жарангсиз, сирғалувчи, порт- 
ловчи, шовҳинли товуш. Унвнг талаффузида тялнинг 
энг орқа томони юмшоқ танглайнинг орҳа 
ҳисмига 
яҳинлашади ва ҳаво оҳими жарангсиз шовҳин билан
25
www.ziyouz.com kutubxonasi


ўтади. Жуфти бор: х — ғ. х — сўзнинг ҳар қандай бў- 
ғинида кела олади.
ф — сирғалувчи шовқинли лаб товуши. Уни талаф- 
фуз этишда остки лаб бир оз тортилиб юқориги тиш- 
ларга яқинлашади, қаво оқими улар орасидан жаранг- 
сиз шовқин билан ўтади. Жуфти бор: ф в. Бу товуш, 
асосан, бошқа тиллардан ўзлашган сўзларда учрайди. 
Оддий талаффузда кўпинча п га ўтади. Сўзда икки ун- 
ли орасида келган, аниқ эшитилади.
Сўз уч бўғинли, учинчи бўғин ёпиқ. Бўғин тузили- 
ши: ундош Н- унли, ундош + унли, ундош + унли + ун- 
дош. СУ, СУ, СУС. Урғу кўчувчан характерда, ҳозир 
сўзнинг охирги (ҳол) бўғинида.
Сўзда еттита товуш ва шунча қарф бор. Бир товуш- 
ни бир ҳарф ифодалайди.

Download 67.76 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   80




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling