О л и й ЎҚув юрт л а р и н и н г

М у р а к к а б п е р и о д т а ҳ л и л и т а р т и б и
Мураккаб период таҳлнли намунаси
Шундай зўр шамолки, дарёнинг бир томони очилиб, 
тубидаги тошлари кўриниб қолган, суви маҳкам турган 
қирғоққа йиғилиб кетган. (П. Қодиров.)
Тўрт компонептли;
1-компонент 
-ки боғловчиси орқали, 2 -компонент 
-иб равишдош формаси орқали богланган, 3- компонент 
боғловчисиз, интонация орқали боғланган;
икки қисмдан тузилган, 1-компонент биринчи қисм- 
ни, 2-, 3-, 4- компонентлар иккинчи 
қисмни 
ташкил 
қилган, қисмлар 
-ки боғловчиси орқали боғланган;
бош гап + аралаш типли қўшма гап + эргаш гапли 
қўшма гап ва боғловчисиз қўшма гап, биринчи қисм 
бир гапдан, иккинчи қисм бир неча гапдан тузилган, 
иккинчи қисм мураккаблашган;
қисмлар ўртасида изоҳлаш муносабати мавжуд, би- 
ринчи қисм изоҳланувчи, иккинчи қисм изоҳловчи;
компонентлар ва қисмлар ўзаро вергул билан аж- 
ратилгаи, дарак гап охирига нуқта қўйилган; схемаси 
қуйидагича;
160
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

о — о
Онаси кўзи тириклигида уни унаштирмоқчи бўлса, 
«ҳали эрта» деб қутулар, дўстлари «доимий бўйдоқ» 
деб мазахласалар ҳам, учувчи қўшиғини эсга солиб, 
«Аввал самолёт, сўнгра қизлар» деб ҳазилга ҳазил би- 
лан оюавоб берарди. (И. Раҳим.)
Олти компонентли;
1-компонент бўлса боғловчи сўзи орқали, 2 - компо- 
нент интонация билан, 3- компонент -салар ҳам ёрдам- 
чиси, 4- компонеит -иб равишдош 
формасн, 5- компо- 
нент деб ёрдамчисн орқали боғланган;
икки қисмдан иборат, 1-, 2 -компонент биринчи қисм- 
ни, қолган компонентлар иккинчи қисмни ташкил этган, 
қисмлар иитоиация ёрдамида ўзаро боғланган;
эргаш гапли қўшма гап + бир неча эргаш гапли қўш- 
ма гап, ҳар икки қисм мураккаблашган, биринчи қисм 
икки гапдан, иккинчи қисм тўрт гапдан тузилган; 
қисмлар орасида қнёслаш муносабати мавжуд; 
компонентлар ва қисмлар ўзаро вергул билаи ажра- 
тилган, кўчирма гаплар қўштирноқ ичига олинган, да- 
рак гап охирига пуқта қўйилган; схемаси қуйидагича:
Г ^ 
г—11.
О Н —1(- - О 0
Лекин бунинг бир ёмон томони шуки, конкурс пай- 
тида ишкаллик чиқиб қолса, Ҳакимов иккинчи марта 
илтимосини қондирмайди. (П. Крдиров.)
Уч компонентли, 1-компонент -ки боғловчиси орқа- 
ли, 2- компонент -са шарт майлн формаси орқали боғ- 
ланган;
иккн қисмдан тузилган, 1-компонент биринчи қисм- 
ни, 2-, 3- компонентлар иккинчи қисмни ташкил этган, 
қисмлар -ки боғловчиси орқали боғланган;
бош гап + эргаш гапли қўшма 
гап, биринчи қисм 
бир гапдан, иккинчи қисм икки гапдан тузилган, ик- 
кинчи қисм эргаш гап ҳисобига 
кенгайиб мураккаб- 
лашган;
қисмлар орасида изоҳлаш муносабати мавжуд, би- 
ринчи қисм изоҳланувчи қисм, иккинчиси — изоҳловчп